İngiliz Muhipleri Cemiyeti Kuruluşu, Amaçları

İngiliz Muhipleri Cemiyeti (The Friends of England Association) 1919’da İngiltere’nin Anadolu’da İngiliz hakimiyetini kurmak ve Milli Mücadele hareketini engelleme amacı taşıyan cemiyet.

Osmanlı Hükümeti’yle yakın ilişkiler içinde olan İngilizler, hükümetin sağladığı kolaylıkla hem İngiliz hâkimiyetini kurmak, hem de Anadolu’da gelişen bağımsızlık hareketini engellemek amacıyle, İngiliz Muhipleri Cemiyeti adı altında 20 Mayıs 1919’da kurup, önce İstanbul’da örgütlendiler.

Cemiyet, açıkladığı (görünen) programıyle, kendi amaçlarını benimseyenleri ve savaşa karşı olanları üye olarak kabul ediyordu. Rahip, misyoner Robert Frew, (Albay Emiling) başkanlığında kurulan Cemiyet adına Sait Molla, 23 Mayıs 1919’da bütün belediye başkanlıklarına, İngiliz Muhibler Cemiyeti’nin kurulduğunu haber veren, telgraf  çekmiş ve cemiyeti yeni mahalli şubeler açmak suretiyle desteklemelerini istemiş ve şu üç maddede özetlenebilecek isteklerde bulunmuştur.

1.İngiliz Muhipler Cemiyeti kurulmuştur. Cemiyeti kuranlar vatanın kurtuluş imkanını İngiliz himayesinde görmektedirler.
2.Vatanın kurtuluş imkanını temin için vilayet halkı hemen bu cemiyete katılmalıdır.
3.Halk bu cemiyete katıldığını, İngilizseverlik ve İngiliz taraftarlığı hakkındaki genel hislerini ve İngiliz himaysesini istediğini İstanbul’daki tüm yabancı temsilciliklere, hükümete ve gazetelere telgrafla
bildirmelidir.

Cemiyetin ilk açıldığı dönemde olan bu istekler Anadolu’dan olumlu cevap bulmamışsa da zaman geçtikçe şubeleri çoğalmış İstanbul’da 20’ye yakın şubesinin yanı sıra Edirne, Giresun, Çorlu, Ankara, Konya ve Eskişehir’de şubeleri açılılmıştır.

Cemiyet  kısa zamanda hükümet çevresinden birçok üye buldu, Sadrazam Damat Ferid Paşa, Dahiliye Nazırı Ali Kemal, Kâmil Paşazade Şevket Bey, Şeyhulislam  Mustafa Sabri Efendi, Filozof, şair Rıza Tevfik, Âdil ve Mehmed Ali beyler, Şûrayı Devlet’ten Sait Molla üyeleri arasındaydı. Hattâ Sait Molla cemiyetin başkanı olan rahip Frew’un yanında ikinci başkan durumundaydı ve bölücü hareketleri yönetiyordu. Yayın organı İstanbul gazetesiydi. Bir ara cemiyet içinde çıkan çekişmelerde Sait Molla’nın yönetim kurulu düşürülmek istendi. Fakat İtilâf ve Hürriyet Fırkası’nın taraftarları olan Mustafa Sabri grubunun desteğiyle yerini korudu (19 ekim 1921).

Cemiyet Anadolu’daki kurtuluş hareketinin gelişmesi karşısında yaşayamayarak kapandı.