II. Baybars Kimdir, Hayatı, -Memluklu Sultanı- Hakkında Bilgi

el-Melikü’l-Muzaffer Rüknüddîn Baybars el-Çâşnigîr (ö. 709/1310) Mısır Memlûk sultanı (1309-1310).

Sultan Kalavun’un Çerkez asıllı raem-lük*lerindendir. Kalavun’un oğlu Muhammed’in ilk saltanatı sırasında kendini gös­terdi. Ketboğa’nın tahtı ele geçirmesin­den sonra nüfuzunu daha da arttırdı ve Burciyye Memlükleri’nin kuvvetli emîrleri arasına girdi. Sultan Lâçin’in katlinden (1299) sonra, Mısır Memluk tahtına ikin­ci defa geçirilen Muhammed tarafından üstâdüddâr*lığa getirildi. Nâibüssaİtana Emîr Seyfeddin Sâlâr ile birlikte Sultan Muhammed’in küçük yaş­ta olmasından faydalanarak devlet işle­rini eline geçirdi. Hatta sultan üzerinde onun en basit ihtiyaçlarına dahi müda­hale edecek kadar ağır bir baskı kurdu. Birbiriyle iş birliği halinde bulunan Sâ­lâr ile Baybars arasında gizli bir nüfuz mücadelesi de vardı. Ancak bu müca­dele fiiliyata dökülmemiş, bunlar kendi­lerini zorlayan şartlar altında daima bir­birlerine destek vermek mecburiyetin­de kalmışlardır.

Sultan Muhammed onların baskısı kar­şısında 5 Nisan 1309’da saltanattan çe­kildiğini bildirdi. Bunun üzerine ümerâ tahtı Emîr Sâlâr’a teklif ettiyse de Sâ­lâr, Ketboğa ve Lâçin’in akıbetine bizzat şahit olduğundan bu teklife yanaşmadı ve sultanlığa Baybars’ın daha lâyık ol­duğunu söyledi. Böylece kendisi nâib-i saltanat görevinde kalırken Baybars el-Muzaffer unvanıyla sultan ilân edildi. Baybars’ın sultan olur olmaz halletmek zorunda kaldığı ilk mesele, büyük itibarı olan eski sultan Muham­med idi. Nitekim Suriye bölgesindeki bir kısım ümerâ onun sultanlığını kabul et­miyorlar, Muhammed’e bağlılıklarını sür­dürüyorlardı. Bu sırada Kerek’e gönde­rilen ve başlangıçta yeni sultana bağlı kaldığını bildiren Muhammed, nihayet Suriye’deki emirlerin desteğini sağlaya­rak Baybars’a karşı harekete geçmek üzere hazırlıklara başladı. Baybars ise tahtı korumak için son çare olarak Mısır’daki Abbasî halifesi el-Müstekfî-Billâh’tan kendisine olan biati yenilemesi­ni istedi. Bu isteğin yerine getirilmesine rağmen ümerânın çoğu Baybars’ı terkederek Muhammed’in yanına gitti. Yalnız kalan Baybars Muhammed’in Dimaşklılar tarafından sevgiyle karşılanıp onun adına hutbe okunduğunu işitince tahttan feragat ettiğini bildirdi, ayrıca Muhammed’e haber gön­dererek ondan af diledi. Ancak bu ara­da hazineden büyük miktarda para ala­rak Kahire’den kaçtı. Fakat Gazze yakın­larında yakalandı ve üçüncü defa tahta geçen Muhammed’in huzuruna çıkarıl­dı; onun ağır hakaretlerine mâruz kal­dıktan sonra öldürüldü. Saltanatı çok kısa süren Baybars, Bur­ciyye Memlükleri’ne mensup ilk Çerkez sultanı kabul edilmektedir. Ayrıca onun sûfîlerin etkisi altında kaldığı, onların teşvikiyle gayri müslim unsurlara karşı sert davrandığı, Mısır halkının kendisin­den nefret ettiği belirtilmekte; bunun yanı sıra Kahire’nin merkezinde hankah, ribat, türbe gibi çeşitli birimleri ihtiva eden bir külliye inşa ettirip (1309), bir vakfiye düzenlettiği bilinmektedir.

Diyanet İslam Ansiklopedisi