İçtimaiyat Mecmuası Tarihi, Konuları, Yazarları, Hakkında Bilgi
İctimâiyyat Mecmuası. 1917 yılında yayımlanan ilk Türkçe toplum bilimi dergisi.
Ziya Gökalp’in kurduğu İctimâiyyat Dârülmesâîsi tarafından yayımlanan dergi altı sayı çıkarılmış, dârülmesâînin faaliyetlerini durdurmasıyla da yayımı sona ermiştir. Müdürlüğünü İstanbul Darülfünunu içtimaiyat müderris muavini Necmeddin Sâdık’ın (Sadak) yaptığı mecmua ülkemizde bir enstitünün çıkardığı ilk dergidir. Daha önce Ulûm-i îctimâiyye ve İktisâdiyye Mecmuası adıyla bir dergi yayımlanmakla birlikte (1908-1911) bu dergi iktisat ağırlıklı olmuş, İctimâjyyat Mecmuası sosyoloji alanında yayımlanan ilk dergi sayılmıştır.
Ziya Gökalp, o devirde ismi yeni duyulan sosyoloji ilmi çalışmalarına ilk olarak 1911 yılında Selânikte İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin merkezinde başlamıştır. İttihat ve Terakkî’nin büyük desteğini gören Gökalp, 1914’te İstanbul Dârülfünunu’nda İçtimaiyat Bölümü’nü açmış, 191S yılında İçtimaiyat Dârülmesâîsi’ni kurmuş, böylece sosyolojinin toplumun meselelerine ilmî çözümler getireceği inancını yaymaya çalışmıştır. Bu fikirlerini Fransa’da laik bir toplum, eğitim, din ve ahlâk anlayışının yerleşmesi için mücadele etmiş olan Emile Durkheim’den almıştır. Ancak Gökalp, bir yandan Durkheim’in yazılarını tercüme ederken öte yandan bunları Türk toplum ve kültürüne uyarlayarak millî bir sosyoloji kurmak için gayret göstermiştir.
Mecmuada sosyolojinin ne olduğu, ideoloji, psikoloji ve felsefeden hangi açılardan ayrıldığı ortaya konulmaya, metodu hakkında bilgi vermek amacıyla istatistiğin sosyolojideki kullanımı tanıtılmaya çalışılmıştır. Sosyolojinin uygulamasını ve bunun topluma kazandıracağı faydalan ortaya koyabilmek için mecmuanın nazari ve amelî kısımlar halinde çıkarılması amaçlanmışsa da bu ayırım sadece 1. sayıda uygulanmıştır. Dergide hâkim olan anlayışa göre tabii dünya ile toplum arasında bir fark yoktur. Tabiat ve toplum, bilim tarafından keşfedilip denetlenecek kanunlara sahip olma açısından aynı olunca sosyoloji de tabiat ilimleri gibi önem kazanacaktır. Mukaddimede belirtildiğine göre sosyoloji ilmi içtimaî kurumların hangisinin tabii, hangisinin marazî olduğunu belirleyerek sosyal reformlara yol gösterecektir. Mecmuada Ziya Gökalp yanında Ahmed Emin (Yalman), Necmeddin Sâdık (Sadak), Mehmet Emin (Erişirgil) ve Halim Sabit’in de (Şibay) yazıları çıkmış, ayrıca Emile Durkheim’den sosyolojiyle ilgili tercümeler yapılmıştır.