Hıraki Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

HIRAKÎ ( ? -1139)

İranlı bilgin. Astronomi, matematik ve coğrafya konularında kitaplar yazmıştır.

Kimi kaynaklarda el-Harahî ya da el-Marvazî adıyla geçen, gerçek adı ise Muhammed b. Ebi Bişr Ebu Bekr Behaeddin olan Hırakî’nin doğum tarihi saptanamamıştır. Horasan’da, Merv yakınlarındaki Harak kentinde doğduğu sanılmakta, Harezmşahlar döneminde yaşadığı ve 1138 ya da 1139’da Merv’de öldüğü bilinmektedir.

Hırakî, Kutbeddin Muhammed ya da Atsız’ın çağrısına uyarak geldiği Merv’de tanıştığı Şemseddin Ebul-Hüseyin Ali ile birlikte matematik, astronomi ve coğrafya konularında çalışmalar yapmış, kitaplar yazmıştır. Hepsi de Arapça olarak yazılmış olan bu kitaplardan aritmetik araştırmalarını kapsayan El risaletu’l-Şâmil ve Mısır’ın batısında kalan Kuzey Afrika ülkelerini anlatan El risaletü’l Mağribiye günümüze ulaşamamıştır. Günümüze kalabilen el-Tebşire fi İlmi’l Hey’e’de (“Astronomide Gözlem”) kısa bir astronomi bilgisine Muntehatü’l İdrak fi Taksimi’l Eflâk’da (“Gök Katlarının Ayrılmasında İnsan Anlayışının Sınırı”)ise IbnHeysem’in astronomi kuramına yer verilmiştir. Gezegenlerin aslında var olmayan çemberler üzerinde değil,dönen somut küresel yüzeyler üzerinde bulunduklarını öne süren bu kuram, gezegenlerin hareketleri sırasında önlerindeki havayı sıkıştırdıkları ve arkalarında bir boşluk bıraktıkları inancına son vermiştir.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi