Henry Rawlinson Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

RAWLINSON, Henry Creswicke (1810-1895)

İngiliz, diplomat ve arkeolog. Eski Pers çivi yazısının çözümüne katkıda bulunmuştur.

11 Nisan 1810’da Oxfordshire yakınlarında, Chadlington’da doğdu, 5 Mart 1895’te Londra’da öldü. Klasik dilleri de içeren özel bir öğrenim gördükten sonra 1826’da Doğu Hint Şirketi’ne girdi. Hindistan’a giden bir gemide subay adayı olarak görev aldı. Bombay valisi ve bir doğubilimci olan John Malcolm’la tanıştıktan sonra arkeoloji ile ilgilenmeye başladı. 1833’te binbaşı olarak İran’da görev aldı. Bu dönemde eski yapıtlarla ilgilendi ve Bisitun kaya anıtındaki yazıtı çözmeyi amaç edindi. 1838’de Afganistan’da, Kandehar’da ve 1843’te Bağdat’ta konsolos olarak görev yaptı. Burada topladığı eski yapıt koleksiyonunu British Museum’a verdi. 1851’de yarbaylığa ve başkonsolosluğa yükseltildi. 1858’de İngiltere’ye dönerek parlamentoya girdi, Doğu Hint Şirketi danışmanı oldu. 1859’da Tahran elçiliğine atandı. 1865-1868 arasında bir kez daha parlamento üyesi olarak görev yaptı. Hizmetleri nedeniyle 1856’da Sir unvanı ve Oxford Üniversitesi onursal doktorluk payesiyle onurlandırıldı.

Rawlinson’un 1835’ten 1846’ya değin çözümlemeye çalıştığı Bisitun yazıtı Hamadan-Babil ticaret yolu üstündeki Kermanşah yakınlarında dik bir dağ yamacında, ova yüzeyinden yaklaşık 50 m yüksekte yer alır. Pers imparatoru I. Darius’un kendi adına yaptırdığı bu yazıt ve kabartmalara ulaşabilmek için Rawlinson ilk kez 1835’te kayalann üstünde kurduğu palanga sistemiyle kendini aşağı sarkıtmıştır. Böylelikle yazıtları kopya etmeyi başarmış, ön çözümlerini de iki yıl sonra yapmıştır. Elamca, Babilce ve Eski Persçe olmak üzere üç dilde yazılmış çivi yazılı metinlerden, ilk aşamada 200 satırlık Eski Pers dilinde olanını çözümlemiştir. 1844 ve 1847’de de anıtın Babil ve Elam dilini içeren bölümlerinin kopyalarını çıkarmış, bu dillerin çözümüne de katkılarda bulunmuştur. Eski Pers yazısının tam çevirisini 1846’da Londra Kraliyet Asya Araştırmaları Kurumu’na sunmuştur. Rawlinson bu çalışmaları sırasında G.F. Grötefend’in 1802’de Persepolis yazıtlarından yararlanarak Eski Pers yazısını kısmen çözümlediğinden habersizdi.

• YAPITLAR (başlıca): The Persian Cuneiform Inscrıption at Behistun,2 cilt, 1846, (“Pers Çivi Yazılı Behistun Yazıtı”); A Commentary on the Cuneiform Inscriptions of Babylonia and Assyria, 1850, (“Babil ve Asur Çivi Yazılı Belgeleri Üzerine Bir Yorum”); Outline of the History of Assyria, 1852, (“Asur Tarihi’nin Ana Çizgileri”); Cuneiform Ins-crıptions ofWestern Asia, 5 cilt, 1861-1884, (“Batı Asya Çivi Yazılı Belgeleri”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi