Hareket Dergisi-Nurettin Topçu Tarihçesi, Özellikleri, Konuları, Hakkında Bilgi

Hareket. Nurettin Topçu’nun (ö. 1975) yayımladığı aylık fikir ve sanat dergisi.

Sorbonne Üniversitesi’nde doktorasını verip 1934’te Türkiye’ye döndükten son­ra bir süre Galatasaray Lisesi’nde felsefe öğretmenliği yapan Nurettin Topçu. Ha­reket dergisini İzmir Atatürk Lisesi’ne tayin edildiği sırada burada çıkarmaya başladı (Şubat 1939). Dergi İstanbul’da basılmakla beraber ilk beş sayısının ida­re merkezi olarak İzmir adresi verilmiştir. 6. sayıdan itibaren yayımını tamamen İs­tanbul’da sürdüren Hareket Nurettin Topçu hayatta iken 158. ölümünden son­raki yeni seriyle beraber 186 sayı çıkmış­tır. Aralıklarla, değişik boyut ve hacimde yayımlanan ve her defasında 1. sayıdan başlayan derginin dönemleri ve tarihle­ri şöyledir: I. dönem: Şubat 1939-Mayıs 1943 (sy. 1-12); II. dönem: Mart 1947-Haziran 1949 (sy 1-28), III. dönem: Ara­lık 1952-Haziran 1953 (sy. 1-7); IV. dö­nem: Ocak 1966-Mart 1977 (sy. 1-115}; V. dönem: Mart 1979-Eylül 1981 (sy. ı-24). Derginin son iki dönemdeki adı Fikir ve Sanatta Hareket olarak tescil edil­miştir.

Basın hürriyetinin sınırlı olduğu bir de­virde Hareket dergisi ilk sayılarından iti­baren din, milliyetçilik, sosyal nizam ve inkılâp gibi kavramlara resmî görüşün dışında yeni anlamlar yüklemesi bakı­mından önem taşır. Hatta devrin, ılımlı se­viyede de olsa yönetime muhalefet gös­teren tek dergisi olma özelliği dikkati çe­ker. Nitekim Nurettin Topçu’nun, Nizam Ahmed takma adıyla yazdığı “Çalgıcılar” başlıklı yazı ile (sy. 4, Mayıs 1939, s. 110-111) tek şef rejimini hicvettiği için dergi ve yazan takibe uğramıştır. Bunun yanın­da Hareket’ın yayın hayatına atıldığı yıl­larda hiçbir dinî derginin bulunmadığı, di­nî yayınların da gazetelerde bir çeşit romanlaştınlmış İslâm tarihi tefrikası veya İlmihal seviyesinde halk kitaplarından iba­ret olduğu hatırlanmalıdır. Aynı yıllarda çıkmakta olan fikir dergilerinin başlıcalarından spiritüalist muhtevalı Ağaç, hü­manist Kültür Haftası ve İnsan, aşırı devletçi ve Marksist Kadro, antikomünist Fikir Hareketleri, hümanist ve po-zitivist YüceJve benzerlerinin hemen ta­mamı iktidardaki tek partinin resmî gö­rüşlerinin dışına çıkamayan dergilerdir. Bu bakımdan Hareket döneminin tek muhalif dergisi durumundadır.

Hareket’in ilk serisinde dergiyi, ideo­lojisini ve programını tanıtıcı bir takdim yazısı yoktur. Ancak hemen bütün dö­nemlerde derginin dünya görüşünü bü­yük çapta Nurettin Topçu’nun fikirleri­nin yönlendirdiği belirlidir. Dergi adını, Topçu’nun doktora hocası Fransız filozo­fu Maurice Blondel’in hareket (action) felsefesinden alır. İlk sayıdaki “Hareket Felsefesi” başlıklı uzun makalede bu fel­sefeyi özetleyen Nurettin Topçu âlemin varlık, düşünce ve hareketin bütünü, do­layısıyla var olmanın da düşünmek ve hareket etmek demek olduğunu söyler. Ona göre insanın her hareketinde ilâhî iradenin rolü vardır. Bu sebeple her ha­reket ilâhî bir karakter taşır. Nurettin Topçu bu felsefenin metodunu ve kav­ramlarını İslâm tasavvufu için değerlen­dirmeye çalışmış ve Anadolu insanının felsefesini yapmak amacıyla kullanmış­tır. Hareket’teki hemen her yazısında Türk milletinin bütün sosyal kurumlarıy­la nasıl bir devlet ve toplum yapısına sa­hip olması gerektiği hususunda metafi­zik ve pratik yollan göstermiştir.