Hakimiyet-i Milliye Gazetesi Nedir, Hakkında Bilgi, Ne Zaman, Nerede Kuruldu,

Hâkimiyet-i Milliye. 1920-1935 yılları arasında Ankara’da yayımlanan siyasî gazete.

İstiklâl Harbi’nin amacını, Anadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti’nin ka­rarlarını millete duyurmak, halkın bu sa­vaşa desteğini sağlamak ve gelişen olay­lardan toplumu haberdar etmek üzere 10 Kânunusâni 1336″da (10 Ocak 1920) ya­yımlanmaya başlamıştır. Özel bir gazete görünümünde olmasına rağmen Heyet-i Temsiliye reisi sıfatıyla Mustafa Kemal Paşa tarafından tasarlanmış, adı konul­muş ve yönlendirilmiştir. Bu bakımdan Mustafa Kemal’in daha önce (14 Eylül 1919] Sivas’ta çıkarmaya başladığı İrâde-i Milliye gazetesinin bir devamı ka­bul edilebilir. İlk sorumlu yazı işleri mü­dürlüğüne yedek subay Recep Zühdü’nün (Soyak) getirildiği Hâkimiyet-i Milliye’ye yazı ve haber sağlama işiyle de Hakkı Behiç (Bayiç) görevlendirilmiştir.

Hâkimiyet-i Milliye başlığının he­men altında yer alan, “Mesleği milletin iradesini hâkim kılmaktır” ibaresi gaze­tenin yayın politikasını açıklamaktadır. İlk sayının birinci sayfasını kaplayan ve Hey’et-i Tahrîriyye imzasını taşıyan “Hâkimiyet-i Milliye” başlıklı yazı Mustafa Kemal tarafından Hakkı Behiç’e not etti­rilerek yazılmıştır. Hâkimiyet-i Milliye’nin kimliği ve niçin çıkarıldığının açık­landığı bu yazıda gazetenin Anadolu ve Rumeli ile ilgili olaylar hakkında bilgi ve­receği, bu adın tesadüfen seçilmediği, amacının milletin hâkimiyetini savun­mak olduğu ifade edilmektedir.

Ankara Vilâyet Matbaası’nın eski ve ye­tersiz tesislerinde haftada iki gün 28 x 42 cm. boyutlarında dört sayfa olarak ya­yımlanmaya başlayan Hâkimiyet-i Mil­liye, 47. sayısından itibaren (18 Temmuz 1920| haftada üç gün çıkarılmış, 100. sa­yısından sonra (22 Ocak 1921) yayımına iki hafta ara verilmiştir. İsyan eden Çerkez Ethem’in emrinde Arif Oruç tarafın­dan yayımlanan Eskişehir’deki Seyyd-re-i Yeni Dünya gazetesinin daha mo­dern matbaası bu arada Ankara’ya taşın­mış, 6 Şubat 1921 tarihinden itibaren ga­zete bu tesislerde cumartesi dışında her gün çıkmaya başlamıştır. Ayrıca kadrosu da genişletilerek Hüseyin Ragıp başyazar­lığa getirilmiştir. 23 Temmuz 1921’den itibaren her gün çıkmaya başlayan Hâ­kimiyet-i Milliye’ye Büyük Millet Meclisi hükümetlerinin ilk bütçelerinden tah­sisat ayrılması (1921 bütçesinden ayda 1509 lira) gazetenin yan resmî bir hüvi­yet taşıdığını göstermektedir.

Yeni Türkiye’nin yolunu çizen Hâkimiyet-i Milliye’nin başyazılarının birço­ğunda imza yoktur. Bunların önemli bir kısmının Mustafa Kemal’e ait olduğu ya­zıların üslûbundan ve konuyla ilgili hâ­tıralardan anlaşılmaktadır. Yine altında tek yıldız bulunan makalelerin de Mus­tafa Kemal tarafından yazıldığı söylen­mektedir.

Hâkimiyet-i Milliye zor şartlar altın­da kısıtlı imkânlarla yayımlanmaya baş­lamış ve bu şartlar içinde yayımını sür­dürmüştür. Kâğıt, mürekkep ve para sağ­lanmasında güçlüklerle karşılaşılan ga­zetenin her işiyle yakından ilgilenen Mus­tafa Kemal Eskişehir ve İstanbul’dan kâ­ğıt, hatta Harbiye Nezâreti’nden şapograf makinesi temini yanında çıktığının hemen ertesi gününden itibaren abone bulma çalışmalarına da bizzat girişmiş­tir. Böylece Anadolu’nun değişik yerle­rinden gazeteye abone sağlanmıştır. Başlangıçta 1200-1500 civarında basıl­dığı tahmin edilen ve Müdâfaa-i Milliye merkez heyetlerine yeteri kadar gönde­rilen gazetenin her sayısından 700 ade­di İstanbul’da bulunan Çanakkale mev­ki müstahkem kumandanı Şevket Bey’e yollanıyordu. Bu şekilde gazete ayan ve mebuslar meclisi üyelerine de dağıtıl­mıştır. Ayrıca İstanbul’da gizlice satılan gazetenin burada dağıtılması için ted­birler alınmıştır. Gazetenin İstanbul’da dağıtılması, buradaki kamuoyunun Ana­dolu hareketinden sağlıklı biçimde ha­berdar olmasını sağlamıştır.

Fransız İnsan Hakları Beyannâmesi’ni ilâve olarak veren Hâkimiyet-i Milliye-de Kuvâ-yi Milliye, Millî Mücadele, İstan­bul’un işgali, Büyük Millet Meclisi karar­ları, cephedeki gelişmeler ve Türkiye’nin geleceği gibi konularda haber ve yazılar yayımlanmıştır.

Hâkimiyet-i Milîiye’de imzalı yazılar 1921 yılından itibaren görünmeye başla­mıştır. Gazetenin yazı kadrosu İstanbul’­dan Anadolu’ya geçen aydınların katılı­mıyla zenginleşmiş; Hamdullah Suphi (Tannöver), Hüseyin Ragıp (Baydur), Ağaoğlu Ahmed, Ziya Gevher (Etili), Yakub Kadri (Karaosmanoğlu) ve Falih Rıfkı (Atay) başmakaleler yazmışlardır. 7 Haziran 1920’de Matbuat ve İstihbarat Müdîriyyet-i Umûmiyyesi kurulunca, umum mü­dür bir süre aynı zamanda gazetenin de başmuharriri olmuştur. İdaresi Recep Peker, Mahmut Soydan ve Falih Rıfkı Atay’dan sonra doğrudan Cumhuriyet Halk Fırkası’na verilmiştir. Üç aylık geçiş sürecinden sonra 1 Aralık 1928’den iti­baren tamamen Latin harfleriyle yayım­lanmaya başlanan Hâkimiyet-i Milliye’nin adı 4794. sayıdan başlayarak (16 Teşrinievvel (Ekim) 1935) Ulus olarak değiştirilmiştir.

Gazetede 1920-1924 yıllarında yayım­lanan çeşitli yazı ve şiirlerden seksen beşi Latin harflerine aktarılarak Devrin Yazarlarının Kalemiyle Millî Müca­dele ve Gazi Mustafa Kemal adlı an­tolojiye alınmıştır.

TDV İslâm Ansiklopedisi