George de Hevesy Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

HEVESY, George Charles de (1885-1966)

Macar, kimyacı. Hafniyum elementini keşfetmiş, radyoaktif izotoplarla işaretleme tekniğini geliştirmiştir.

Georg Kari von Hevesy olarak da tanınan Hevesy, 1 Ağustos 1885’te Budapeşte’de doğdu, 5 Temmuz 1966’da Freiburg im Breisgau kentinde öldü. Budapeşte Universitesi’nde fizik ve kimya okuyan Hevesy, öğrenimini Berlin ve Freiburg üniversitelerinde sürdürerek 1908’de doktorasını aldı. Bir süre Zürih. Universitesi’nde çalıştıktan sonra Karlsruhe’deki Technische Hochschule’deF. Haber’ in asistanlığım yaptı. 191 l’de radyokimya konusunda eğitim görmek üzere Ingiltere’ye giderek Man-chester Üniversitesi’nde E.Rutherford’un yanında çalıştı. 1913’te Viyana’da F.Paneth ile birlikte radyoizotoplara ilişkin araştırmalar yapan Hevesy, I.Dünya Savaşı sırasında Macar ordusunda görev aldı, savaşın bitiminde de Budapeşte Üniversitesi’nde öğretim üyeliğine getirildi. Ülkesindeki politik karışıklıklar nedeniyle 1920’de Kopenhag’a giderek N.Bohr ile birlikte çalışmaya başlayan Hevesy, 1926’da Almanya’ da Freiburg Üniversitesi’nde atandığı profesörlük görevini, Naziler’in baskısı sonucu Kopenhag’a sığınmak zorunda kaldığı 1934’e değin sürdürdü. Nazi tehlikesi nedeniyle bu kez de 1942’de İsveç’e kaçan Hevesy, 1943’ten başlayarak Stockholm Üniversitesi’nde çalışmalarını sürdürdü. Hevesy radyoizotoplar üstüne araştırmaları nedeniyle 1943’te Nobel Kimya Ödülü’nü, 1939’da üyeliğine seçildiği Royal Society’ nin Copley Madalyası’nı ve 1959’da da Barış İçin Atom Ödülü’nü kazanmıştır.

Radyoaktif izotoplar konusunda öncü çalışmalarıyla fizikten biyolojiye dek birçok alanda çığır açan yöntemlerin geliştirilmesini sağlayan Hevesy, bu alandaki ilk araştırmasını Rutherford’un laboratuva-rında gerçekleştirdi. Rutherford’un önerdiği, kurşunla, bir kurşun izotopu olan radyoaktif radyum D’nin (RaD) ayrıştırılması problemini çözemeyen Hevesy, daha sonra bu iki maddenin kimyasal yöntemlerle ayrıştırılamamasmdan yararlandı ve çok az miktarda bile bulunsa fiziksel yöntemlerle varlığı saptanabilen RaD aracılığıyla, RaD-kurşun karışımlarında kurşun miktarım saptama yöntemini geliştirdi. Daha sonra bu yöntemi başka radyoizotoplara da uygulayan Hevesy, geliştirdiği teknikten yararlanarak biyolojik etkinliklerin ölçülüp izlenebileceğini, bitkilerden insanlara dek çeşitli canlılarda yaptığı deneylerle kanıtladı. ilk kez bir kurşun izotopunu bitkilerin gelişimini incelemekte kullandığı 1923 yılında biyolojiye işaretli element (radyoaktif izotop) yöntemini kazandıran Hevesy, daha sonraki çalışmalarında özellikle ağır su (döteryum) ve işaretli fosfor ile gerçekleştirdiği deneylerle tümörlerden kan yuvarlarının oluşumuna dek çok değişik alanlarda incelemeler yaptı. 1920’lerde doğal izotoplarla kısıtlı bir uygulama alanı bulan bu yöntem, 1934’te Joliot-Curie’lerin yapay radyoaktifliği bulmasıyla önem kazanmış, bugün
çeşitli alanlarda yaygın olarak kullanılan bir teknik haline gelmiştir.

Hevesy 1920’lerde Kopenhag’dayken Bohr’un önerisi üzerine, o güne değin bulunmayan, ancak varlığı periyodik cetveldeki boşluktan çıkarsanan 72. elementi aramaya başladı. Bohr’un atom modelinin sağladığı ipucuyla bu elementi zirkonyumda aramaya başlayan Hevesy ve çalışma arkadaşı Dick Coster, 1923’te X ışını tayf incelemeleri sonucu yeni bir elementin varlığını keşfederek, daha sonra ayrıştırdıkları bu elemente Kopenhag’ın Latince adından esinlenerek “hafniyum” adını verdiler.

1926’da E.Alexander ile birlikte X ışınlarıyla flüorışıması olgusunu bulan Hevesy, nötron aktivas-yon analizini de geliştirmiş, radyoaktif izotoplara ilişkin 50 yılı aşkın çalışmaları ve radyokimyadan parçacık fiziğine, temelbiyoloji araştırmalarından tıptaki uygulamalara dek çok çeşitli alanlarda kullanılan buluş ve yöntemleriyle bilime değerli katkıda bulunmuştur.

•    YAPITLAR (başlıca): Lehrbuch der Radioaktivitat, 1923, (“Radyoaktiflik Ders Kitabı”), (F.Paneth ile birlikte); Das Element Hafnium, 1927, (“Hafniyum Elementi”); Chemical analysis witb x-rays and its applications, 1932, (“X Işınlarıyla Kimyasal Analiz ve Uygulamaları”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi