Fedale bin Ubeyd Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi -Sahabi-

Ebû Muhammed Fedâle b. Ubeyd b. Nafiz (Nâkıd) el-Ensârî (ö. 53/673) Sahâbî.

Medineli olup Evs kabilesinin Benî Amr b. Avf koluna mensuptur. Medine’de İs­lâmiyet’i ilk kabul edenlerden ve ehl-i Suffe’den biridir. Şair olduğu söylenen babası hakkında bilgi bulunmamakta, annesi Ukbe (Akabe) bint Muhammed el-Ensâriyye’nin sahâbî olduğu anlaşılmaktadır. Fedâle, Uhud ve Hendek gazveleri baş­ta olmak üzere Resûlullah’ın bütün gaz­velerinde ve Bey’atürrıdvân’da bulundu. Beyatürrıdvân’a katılan sahâbîlerin en küçüğünün Fedâle olduğu iddiasını, onun Uhud Gazvesi’nde bulunduğuna dair ri­vayetle ve bilhassa Muâviye devrinde Ye­men valiliği yapan oğlu Ma’n’ın sahâ­bî olduğu haberiyle bağdaştırmak mümkün değildir. Ancak Bey’atürrıdvân’da bulunanlar arasında en son onun vefat ettiği belirtilmektedir.

Fedâle’nin Suriye fetihlerine katıldık­tan sonra Dımaşk’a yerleştiği anlaşıl­maktadır. Dımaşk Kadısı Ebü’d-Derdâ hastalandığı zaman Muâviye onu ziya­ret ederek kendisinden sonra yerine ki­mi uygun gördüğünü sorduğunda Ebü’d-Derdâ Fedâle b. Ubeyd’i tavsiye etti; 32 (652) yılında ölünce de Muâviye Fedâle’ye Dımaşk kadılığını teklif etti. Fedâle bu vazifeden affını istediyse de Muâviye’nin ısrarı üzerine göreve başladı. Kendisine çok güvenen Muâviye devlet merkezin­den ayrıldığı zamanlarda onu yerine vekil bıraktı. Fedâle’nin Hz. Osman taraftan ol­duğu, Medineli birkaç sahâbî gibi onun da Hz. Ali’ye biat etmediği belirtilmekte­dir. Fedâle’nin Mısır seferine kumandan olarak katılıp fetih­ten sonra orada kadılık yaptığı ve deniz işlerine baktığı, yine Muâviye devrinde Bizans’a yapılan deniz seferlerinden biri­ne kumanda ettiği, Taberi’nin kaydettiği bir rivayete göre Ak­deniz’in Tunus kıyılanndaki Cerbe adasını 49 (669) yılında ilk defa onun fethettiği ve bir kışı burada geçirdiği, Muâviye ile birlikte Kıbrıs seferine katıl­dığı bilinmektedir. Tabiînden Sümâme b. Şüfey, Rodos adasın­da vefat eden bir arkadaşlarının cenaze­sinde Fedâle ile birlikte bulunduklarını söylemektedir.

53 (673) yılında Dımaşk’ta vefat eden Fedâle b. Ubeyd Bâbüssagîr Kabristanı’na defnedildi. 59 (679), 67 (686-87) ve 69 (688-89) yıllarında öldüğüne dair rivayetler doğru değildir.

Vefatında Fedâle’nin cenazesini biz­zat taşıyan Muâviye’nin o sırada yanın­da bulunan oğlu Abdullah’a (veya Yezîd’e) böyle değerli bir zatın bir daha omuz­larda taşınamayacağını söylediği rivayet edilir. Fedâle, Cenâb-ı Hakk’ın ancak tak­va sahiplerinin sadakasını kabul edece­ğini(Bk. el-Mâide 5/27) belirterek yaptığı hayırlardan sadece bir zerrenin kabul edilmesinin bile yeterli olacağını söyler­di. Aynı zamanda kurrâdan sayılan ve Resûl-i Ekrem’den başka Hz. Ömer ve Ebü’d-Derdâ gibi bazı sahâbilerden de hadis öğrenen Fedâle’nin elli rivayeti bu­lunmaktadır. İkisi Şahîh-i Müslim’de olmak üzere bu rivayetler dört sünen İle Buhârî’nin el-Edebü’l-müfred’inde yer almıştır. Kendisinden azatlı kölesi Meysere, Abdullah b. Muhayrîz, Muham-med b. Kâ’b el-Kurazî ve Uley b. Rebâh gibi kişiler hadis rivayet etmişlerdir.

TDV İslâm Ansiklopedisi