Devlet Ana – Kemal Tahir Kitabı, Özeti, Konusu, Hakkında Bilgi

Devlet Ana. Kemal Tahir’in (ö. 1973) Osmanlı Devleti’nin kuruluşunu anlatan romanı.

Tezli bir tarihî roman hüviyetindeki eserin adı. romanın kahramanlarından olan ve romanda Bacı Bey adıyla geçen Devlet Hatun’dan gelmektedir. Eser Ertuğrul Gazi’nin, Osman ve Orhan beyle­rin, çökmekte olan Anadolu Selçuklu Dev­leti’nin Bitinya ucunda “kerîm devlet” anlayışı çerçevesinde küçük bir aşiretten yeni bir devleti nasıl kurduklarının hikâ­yesidir. Devlet Hatun, Rum (Anadolu) ba­cılarının başına geçtikten sonra Bacı Bey olmuş, Osmanlılar’ın Derin Geçit”i aşma­larında bütün gücünü kullanmıştır. Ro­man “Kancık Vuruş”, “Uyandırılan İşık”, “Dost Çelmesi”, “Fal”, “Derin Geçit” ve “Kerimcan’ın Yolu” adlarını taşıyan altı bölümden meydana gelmektedir.

Türk edebiyatında daha önce yazılan alışılmış tarihî romanlardan çok farklı bir anlayışla kaleme alınan Devlet Ana ‘da, daha ziyade Osmanlı Türkleri’nin devlet anlayışı ile Anadolu topraklarındaki hâ­kimiyetleri konu edilmektedir. Yazarın. Söğüt ve çevresinde Osmanlı Beyliği’nin kuruluş yılları, Konya’da Selçuklular’in çözüiüşleriyle Bizans sınırındaki kaynaş­malar, savaşçı dervişler, keşişler. Saint Jean şövalyelerinden Notüs Gladyüs, Sel­çuklu beyleri, bazı Moğol eşkıyaları, Or­han Gazi ile evlendikten sonra Nilüfer Hatun adını alan Tekfur kızı Lotus, Şeyh Edebâli ve ahî teşkilâtı ile devrin muta­savvıf şairi Yûnus Emre gibi. çeşitli olay­ları sembolize eden belli başlı kahraman­lar çevresinde geliştirilen hikâyede, Os­manlı’nın devlet kurmaya ve yönetme­ye olan tabii yeteneği ile İslâmiyet’ten gelen adalet ve mülkiyet anlayışına bü­yük ölçüde yer verdiği görülmektedir. Kemal Tahir’in bu romanda ortaya koy­mak istediği esas düşüncesi ise Osman­lı Devleti’nin. Batı dünyasında Ortaçağ’-da sosyal ve iktisadî alanda görülen fe­odalizmden çok farklı bir gelişme gös­terdiği şeklindeki görüşlerinin ifadesi olarak özetlenebilir. Yazarın burada, Os­manlı toplum yapısında feodalitenin olmayışı, dolayısıyla Batı dünyasında gö­rüldüğü tarzda bir sosyal sınıf anlayı­şının da bulunmadığı ve Doğu toplum­larında ferdiyetçilik anlayışının gelişme­diği şeklindeki tezle ortaya çıkışı leh­te ve aleyhte çeşitli tartışmalara yol aç­mıştır.

Bazı yazarlara göre Osmanlı Devleti’­nin kuruluşundan çok. Cumhuriyet’ten sonraki yıllarda Türkiye’nin içine düştü­ğü çıkmazdan kurtuluşu için çeşitli yollar teklif eden Devlet Ana, aynı zaman­da yazarının da ifadesiyle “XX. yüzyılda yaşayan Türk insanına bir şeyler anlat­mak için” yazılmıştır. Eserin Dede Kor­kut, Evliya Çelebi ve Naîmâ gibi klasik yazarlarla bazı millî destanlar, evliya men­kıbeleri ve efsanelerden gelen ifade ve anlatım tarzı da üzerinde ayrıca durulan yanlarından birini teşkil etmiştir. 1968 Türk Dil Kurumu roman ödülünü kaza­nan eser. edebiyat dünyasında çeşitli tar­tışmalara yol açmasıyla da ayrıca şöhret bulmuştur. İlk baskısı 1967 yılında ya­pılan Devlet Ana’nın 1993’te 10. bas­kısı yapılmıştır.

Diyanet İslam Ansiklopedisi