David Hartley Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

HARTLEY, David (1705-1757)

İngiliz filozof, ruhbilimci ve tıp adamı. Çağrışımcı anlık kuramını geliştirmiş, yararcı ahlak kuramını doğuran temelleri kurmuştur.

30 Ağustos 1705’te Halifax’taki Luddenden’de doğdu, 28 Ağustos 1757’de Londra’da öldü. Tanrıbi-lim eğitimi gördüğü Bradford’dan sonra 1726’da Cambridge Üniversitesi Jesus College’ı bitirdi. 1729’da yüksek lisans derecesini kazanarak, bu kolejin öğretim üyeleri arasına katıldı. Evlenmesiyle, o dönemin kuralları gereği, bu görevi sürdürmesine olanak kalmadı. Rahiplik için gerekli dereceleri almaktan vazgeçerek tıp öğrenimine başladı. Özellikle beyin ve sinir anatomisi üzerinde çalıştı. Tıpta da bir akademik derece almamış olmasına karşın, Newark, Londra ve Bath’ta hekimlik yapmıştır.

Hartley tıp alanında çeşitli yapıtlar bırakmış olmakla birlikte onun adını düşünce tarihine yazan yapıtı, felsefi görüşlerini içeren Observations on Man, His Frame, His Duty, and His Expectations (“İnsan, Yapısı, Ödevleri ve Beklentileri Üzerine Gözlemler”) başlıklı yapıtıdır. Bu kitabı 1749’da yayımladığında Hume’un ünlü felsefe yapıtları on yıldan beri tanınmaktaydı. Ancak Hartley’in yaşça Hume’dan altı yıl büyük olması, çağrışımcılık öğretisinin ortaya konmasında kimin kimden esinlendiğini saptamayı güçleştirmektedir. Hartley yapıtlarında Hume’u hiç anmamasına karşın, yayımlanış sırasını temel alarak, onu, bu deneyci filozofun öne sürdüğü Çağrışımcı-lık’ı geliştirerek, Kuşkuculuk’tan arındırmaya çalışan bir düşünür olarak değerlendirenler çoğunluktadır. Çağrışımcılık’m kökenleri Locke’tadır. Hartley, Loc-ke’un bilgi felsefesini bütünüyle benimseyerek, kendine çıkış noktası yapar. Düşüncesinde ayrıca Newton’un ışık kuramından da izler bulunur.