Christopher Caudwell Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi
CHAPMAN, Sydney (1888-1970)
İngiliz matematikçi ve jeofizikçi. Gazlarda ısı aktarımı ile Yerküre ve atmosferin manyetik özellikleri konularında araştırmalar yapmış yeni kavramlar ve yöntemler geliştirmiştir.
29 Ocak 1888’de Lancashire bölgesindeki Eccles’ “de doğdu, 16 Haziran 1970’te öldü. 1907’de Manc-hester Universitesi’nde mühendislik öğrenimini tamamladıktan sonra 1911’de Cambridge Universite-si’nden matematik lisans derecesi aldı. Manchester Üniversitesi, Imperial College ve Oxford Universitesi’nde matematik profesörü olarak çalıştı. Kraliyet Astronomi Derneği ve Uluslararası Geodezi ve jeofizik Birliği’nin başkanlıklarında bulundu.
Chapman’m ilgilendiği ilk konu gazlar kuramı oldu. Maxwell ve Boltzman tarafından kırk yıl önce sınırlı bir çözüme kavuşturulmuş olan gazlarda ısı yayılması ve aktarımı problemi üzerinde 191 l’de çalışmaya başladı. 1917’de bu problemin çözümü için istenilen duyarlılıkta gerçekleştirilebilecek bir yaklaştırma yöntemi geliştirdi. Aynı yılda D.Enskog tarafından da benzer bir yöntemin bulunmuş olması nedeniyle, sözü geçen yöntem Chapman-Enskog yöntemi olarak adlandırılır. Bu yöntemin geçerliliğinin deneysel olarak kanıtlanması 1917’de Dootson ve daha sonra Waldmann’m çabalarıyla gerçekleştirildi. Chapman, yöntemini 1922’de yıldızlardaki plazmaların ve atmosferin üst tabakalarının incelenmesine uyguladı. 1939’da Cowling ile birlikte The Mathematical Theory of Non-Uniform Gases (“Tekdüze Olmayan Gazların Matematiksel Teorisi”) kitabım yayımladı. Aynı yıl içinde izotopların ekonomik bir şekilde ayrılabilmesinde, Chapman’ın ısı yayılmasına ilişkin çalışmalarından yararlanılabileceği anlaşılınca, nükleer enerji üretiminde gerekli olan uranyum izotoplarının elde edilmesi yönünde önemli bir adım atılmış oldu.
Chapman’ın Yer ve atmosferdeki manyetizma olgusuna olan ilgisi ise Greenwich Gözlemevi’nde
1916-1918 arasındaki çalışması sırasında başladı. Daha sonra da jeomanyetik değişimler, Ay’m iyonosfer-de doğurduğu gelgit hareketlerinin buna katkısı ve Güneş’teki parlamaların manyetik fırtınalarla ilgisi üzerinde uzun yıllar çalıştı. Jeomanyetizma ve atmosferik gelgit hareketlerine ilişkin çalışmalarını Bartels ile birlikte yazdığı Geomagnetism (“jeomanyetizma”) ve Lindzen ile birlikte hazırladığı Atmospheric Tides (“Atmosferik Gelgit Hareketleri”) kitaplarında topladı. 1919’da başlattığı ve Ferravo ile birlikte sürdürdüğü manyetik fırtınalarla ilgili araştırmalarım, 1931’de bu fırtınaları güneşten gelen elektrik yüklü parçacık-larmYer’in manyetik alanını sıkıştırmasına bağlayarak sonuçlandırdı. İyonosferin kutuplarındaki elektrik akımlarına ve “Kutup Işığı” (Aurora Borealis) olayına matematiksel açıklamalar getirdi. 1929’da atmosferin üst tabakalarında ozonun fotokimyasal yolla oluşması kuramım ortaya attı. Chapman’m manyetik fırtınalar ve atmosferde ozon gazının oluşmasına ilişkin düşünceleri ancak yıllar sonra, uydular ve roketler yardımıyla doğrulanabilmiştir.
• YAPITLAR (başlıca): The Earth’s Magnetism, 1936, (“Yerküre’nin Manyetizması”); Mathematical Theory of Non-Uniform Gases (T.G.Coıvling ile birlikte), 1939, (“Tekdüze Olmayan Gazların Matematiksel Teorisi”); Geomagnetism (J.Bartles ile birlikte), 1940, (“Jeomanyetizma”); IGY; Year of Discovery, 1959, (“Buluşlar Yılı”); Solar Plasma, Geomagnetism and Aurora, 1964, (“Güneş Plazması, Jeomanyetizma ve Kutup Işığı”); Atmospheric Tides (Lindzen ile birlikte), 1970, (“Atmosferik Gelgit Elareketleri”).
• KAYNAKLAR: S-I.Akasofu, B.Fogle ve R.Haunvitz (der),Sydney Chapman, Eighty: From His Friends, 1968.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi