Ayıntaplı Ayni Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

AYNÎ [Ayıntaplı] (1766-1837)

Osmanlı Divan şairi. Olaylara tarih düşürmekte başarı göstermiştir.

Aymtap’ta (Gaziantep) doğdu, İstanbul’da öldü. Asıl adı Hasan’dır. Dikeçzade Haşan Çelebi’nin oğludur. Aynı mahlaslı öbür şairlerden ayırmak için Ayıntaplı Aynî diye anılır.

Aymtap’ta kunduracılık yaparken, çıkan bir ayaklanma sırasında (1780) oradan ayrıldı. Bir süre, Maraş, Elbistan ve Darende’de kaldıktan sonra İstanbul’a geldi (1790). Bacanağı Kütahyalı Mehmed ve Palabıyık Mehmed Hoca’dan ders aldı. Sultanahmed Medresesi’nde mantık ve matematik okuyup buradan ruus (diploma) aldı.

1801’de Kazasker dairesine, aynı yıl IlI.Selim’in Üsküdar’da açtığı basmahanenin (basımevi) düzelt-menliğine atandı. Önce Tayyar Mahmud Paşa’nın sonra Kaptan-ı Derya Abdullah Ramiz Paşa’nın özel kitaplıklarında görev aldı. Bu işlerden sürekli gelir sağlayınca Kazasker dairesinden ayrıldı. Kendisine emekli maaşı bağlandı. 1831’de Babıâli Arapça ve Farsça öğretmenliğine atandı. Yaşamının sonuna değin bu görevde kaldı. 10 Mayıs 1837’de İstanbul’da öldü.

Olaylara tarih düşürmek sanatında çağdaşı, Süruri Osman kadar başarı gösterdi. Bir olay için, başka başka anlatımlarla otuz kırk ayrı tarih yazdı. Divan’ının Farsça bölümünde İranlı şairlerden Saib-i Tebrizi ve Bîdil’e nazireler vardır. Hint tarzı şairlerinden Şevket-i Buhari’ye yazdığı nazireler çoğunluktadır. Kendinden önce gelmiş kimi şairlerin şiirlerini tanzir ve tahmis etti. Çağdaşı şairlere nazireler yazdı. Şiirlerinde Şeyh Galib’in etkisi görülür.

Nazmü’l-Cevâhir adlı yapıtı Türkçe-Arapça-Farsça sözcükleri anlamları ile bir arada gösteren manzum bir sözlüktür. Çeşitli vezinlerde yazılmıştır. Divan-ı Belagat Ünvan-ı Aynî adını taşıyan divanının girişinde naat ve kasideler vardır. Küçük bir Farsça divançe ile Türkçe divanı, tarihler ve sakinameden oluşur. Nusretname ise, Yeniçeriliğin kaldırılması olayı (1826) ile ilgili bir mesnevidir.

•    YAPITLAR: Nazmü’l-Cevâhir, (ö.s.), 1826; Nusretname, 1826, (Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Bölümü, Manzum Eserler No: 1331); Divan-ı Belagat Ünvan-ı Aynî, (ö.s.), 1842.

•    KAYNAKLAR: Ö.A.Aksoy, Aynı Haşan ve Nazmü’l-Cevâhir, 1959; Ö.A.Aksoy, “Dürrü’n-Nizam ve Naz-mü’l-Cevâhir”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten 1960, 1960.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi