Arkhelaos Kimdir, Hayatı, Felsefesi, Hakkında Bilgi

ARKHELAOS (İÖ 5.yy)

Eski Yunanlı düşünür. Anaksagoras’ ın özdekçi kuramını yeni bir yorumla geliştirmiştir.

Doğum yılı ve yeri bilinmemektedir. Miletli ya da Atinalı olduğu söylenir. Yaşamı konusunda kaynakların verdiği bilgiler birbirini tutmaz. Anaksago-ras’m öğrencisi olduğu, öğretmeninin ölümünden sonra okulun başına geçtiği ileri sürülür. Kimi kaynaklara göre, geleneklere aykırı davranışlarından, toplum inançlarıy la bağdaşmayan tutumlarından dolayı Atina’dan kovulmuış, Lapseki’ye yerleşmiştir. Perikles ile Euriıpides’in arkadaşı olduğunu, bir süre Sokrates’in öğretmenliğini yaptığım yazan kaynaklar da vardır. Diogenes Laertius’un bildirdiğine göre, doğacı felsefe anlayışını Anadolu’dan Atina’ya götüren Arkhelaos’tur. Bu d üşünce de tartışmalıdır, çünkü doğa felsefesinin Atinaı’da yayılmasını asıl sağlayan Anaksagoras’tır.

Arkhelaos’a göre, varlık evrenini oluşturan öz-dektir, özdeğin dışında bir gerçek yoktur. Varlık türlerini oluştu ran en u.fak öğeler de özdekten kurulu “atom” denen birimlerdir. Ancak bu oluşturucu özler “belirlenmemiş bir çokluk” değil, belli bir “ikilik” (dualizm) dir. Varlık türlerinin nedeni bu ikili niteliktir. Bu ise, s ıcak ile soğuktur. Sıcak devingendir, devinimle ilgi! i bütün oluşumların kaynağıdır. Kurucu öğelerden biri olan “ateş” sıcaktır, devingendir, etkindir. Soğuk durağandır, devinimle bağlantılı değildir. Bu ned enle “su” denen kurucu öğenin kaynağıdır. Su sıvı d urumun da iken akıcıdır, ağırlığı vardır. Aşırı sıcaklık ta topra ğa, havaya dönüşür. Hava yükseğe çıkar, t oprak ise aşağı iner. Suyun havaya ve toprağa dön üşmesi “ sıcaklık” denen kurucu nedenin etkisiyledir.

Oluş is e sıcaklıkla soğukluk arasında sürüp giden karşılıklı etkilemeler, etkilenmeler sonucu gerçekleşen bir “dönüşüm”dür. Devingen olan ateş (sıcaklık) ile durağan olan (soğukluk) arasında ayrışma başlayınca hava ile toprak oluşmuştur. Oluşan varlık türlerinin iki ilkesi vardır. Bunlar nitelik bakımından sıcak ile soğuk, özdek bakımından ateşle havadır. Evren sonsuzdur, sınırsızdır. Evrende bulunan yıldızların en büyüğü de güneştir. Toprakla su ağır ve durağan olduklarından aşağıda, odakta bulunurlar. Ateşin yanmasından oluşan hava ortadadır. Ateşin kendisi ise en yukarda bulunur. Bu nedenle ateş bütün varlıklara, evrene egemendir. Gökler biraz eğik duruma gelince güneş evreni aydınlatır. Havanın saydam, toprağın kuru olması bu yüzdendir.

Ruh çok ince bir özdektir. Altın, demir, su özdektir, ancak biri öteki değildir. Bu başkalık kurucu öğelerin düzenindeki değişiklikten kaynaklanır. Altının demir, demirin su olmayışı gibi çok ince bir maddeden oluşan ruh da kendinden başkası değildir. Ahlakın biri doğru, biri güzel (iyi) olmak üzere iki ilkesi vardır. İnsan davranışlarının bu ilkeye göre düzenlenmesi gerekir. Ahlaklı insan doğru ve güzel (iyi) davranan kimsedir.