Ammonius Sakkas Kimdir, Hayatı, Felsefesi, Hakkında Bilgi

AMMONİUS SAKKAS (3-yy)

Yunanlı bilge. Yeni -Platonculuk akımının kurucusudur.

İskenderiye’de doğdu, öldüğü yer bilinmiyor. Hıristiyan olan ailesinin etkisiyle din öğrenimi gördükten sonra felsefe sorunlarıyla ilgilendi. Hıristiyan inançları konusunda kuşkuya düştü, tüm çalışmalarını felsefe alanında yoğunlaştırdı. Özellikle Platon, Aristoteles gibi Yunan bilgelerinin, o çağda bilinen yazılarını okudu. İskenderiye’de kendi görüşlerini yayan bir okul açtı. Öğrencileri arasında Plotinos, Longinus, Origenes gibi sonradan felsefe tarihinde önemli yer tutan kişiler vardı.

Ammonius Sakkas yazılı yapıt bırakmamıştır. Derslerini söyleşi biçiminde verdiği, görüşlerini soru düzeni içinde açıkladığı, düşüncelerinin, öğrencilerinin aktarmaları sonucu yayıldığı ve günümüze kaldığı biliniyor. Felsefe sorunlarını içeren görüşleri kurucusu olduğu Yeni-Platonculuk akımının ilkelerini oluşturmuştur.

Varlık biri ruh, öteki özdek olmak üzere iki türdür. Temel varlık ruhtur; özdek ikinci aşamada bir varlıktır, ruhun görünüş alanına çıkışıdır. Bu nedenle özdek gerçek olan ruhun bir “görünüşü”dür. Varlık türlerini kapsayan evren de bir “görünüş”tür.

Ruh, ölümsüzdür, bölünmez; engin bir bütün, yüce bir birliktir. Yalnız kendi kendisiyle vardır, kendi özünden başka bir nedeni gerektirmez. Bütün evreni kuşatmıştır. Tüm bireysel ruhlar, bu bütünlük oluşturan ruhtan, bu tanrısal özden çıkmıştır. Bireysel ruhların üstünde, onların kaynağı durumunda olan yüce bir ruh vardır, bu da “evren ruhu”dur.

İnsan ruhu ölümsüz olduğundan belli bir gövdede kalmaz, başka gövdelere göçer. Bu göçüş, ruhun ilk bulunduğu gövdedeki davranışlarına göre yönlenir. İlk girdiği gövdede, olgunluk bakımından hangi varlık aşamasına çıkmışsa, göçüşle o aşamada bulunan nesneye girer.

Yaratma olayı yoktan varolma değil, engin bir ışık olan tanrısal özden “fışkırma”dır.

İnsan biri gövde, biri ruh olan iki ayrı özden kurulu bir bütündür. Ruh tanrısal, ölümsüz olduğundan, insanın değeri onunla ölçülür. İnsanın düşünme, anlama, algılama, yargılama gibi kavrayış yeteneğine dayanan tüm eylemlerinin kaynağı ruhtur. Bu nedenle devinim, etki-tepki gibi davranışlar ruhun görünüş alanına yansımasıdır.

Ammonius Sakkas’ın görüşlerini öğrencilerinden Plotinos geliştirip, genişleterek bir felsefe dizgesi durumuna getirmiş ve sonraları başta İslam ülkeleri olmak üzere, bütün Orta Çağ’a yayılmasına olanak sağlanmıştır. İslam ülkelerinde, çok geniş bir alanı kaplayan, özellikle tarikatların inanç öğelerini oluşturan tasavvufun kaynağı Ammonius Sakkas’ın öncülük ettiği Yeni-Platonculuk’tur.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi