Alfred North Whitehead Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

WHITEHEAD, Alfred North (1861-1947)

İngiliz, filozof ve matematikçi. Matematiksel mantığın kurucularından ve İngiliz Yeni Gerçekçiliği’nin öncüle-rindendir.

15 Ocak 1861’de Ramsgate’de doğdu, 30 Aralık 1947’de Cambridge’te öldü. Cambridge Sherborne School’da ve Trinity College’da matematik ve fizik öğrenimi gördü, mekanik ve mantık konularında çalıştı. 1885-1910 arasında Cambridge Üniversitesi’nde matematik ve mekanik doçenti olarak görev aldı. 1914-1924 arasında Londra Üniversite Koleji ve Imperial College of Science’ta felsefe profesörü oldu, 1924-1937 arasında ABD’de Harvard Üniversitesi’nde felsefe okuttu. Whitehead’ın çalışma alanı Platon-
Aristoteles felsefelerinden başlayarak Leibniz, Spino-za, Kant ve Bergson gibi değişik düşünce yöntemine bağlı filozoflardan esinlenen, B. Russell ve Ingiliz Yeni Gerçekçiliği’nin geliştirdiği matematiksel mantık sorunlarını içerir. Bu değişik düşünce akımlarından yararlanmasına karşın, onun, seçmeci bir düşünür olduğu söylenemez. Görüşünün kaynağını Platon’un İdea kuramına getirdiği kendine özgü yorum oluşturur. Başlangıçta Russell’la ortaklaşa yazdığı Principia Matbematica’da (“Matematiğin İlkeleri”) ortaya attığı görüşleri 1924’te gittiği ABD’de bırakır ve Process and Reality (“Süreç ve Gerçeklik”) adlı yapıtında özgün görüşlerini sergiler. Matematik, mekanik, fizik konularındaki çalışmalarından edindiği bilgi birikimini doğadan esinlenen bir felsefe anlayışı üzerinde odaklaştırır.

Whitehead’ın düşünce sürecinde üç ayrı evre görülür. İlk evre 1898’den başlayan ve Russell’la birlikte yazdığı Principia Matbematica’mn yayımlandığı 1913’e değin süren matematiksel mantık kuramının ileri sürüldüğü dönemi içerir. İkinci evreyi fizikten kaynaklanan bir fizik felsefesinin kuruluşu oluşturur, son evrede Platon’un idea öğretisinden esinlenen bir metafizik kuramı ortaya konur. Onun, bir filozof olarak, kişiliğini, ikinci evreyle sonuncusunun bileşimi sayılan ve doğa bilimlerinden sağlanan verilerle beslenen düşünce dizgesi oluşturur. Bu dizgenin sergilediği anlayışa göre düşüncelerde (idea) edimsel bir etkinlik yoktur, onlar salt olanaklardır. Whitehead için önemli olan kavrama (prehension) ve yaratma (creation) kavramlarıdır. Felsefe sorunları bu kavramların içerdiği değişme ve oluş süreçleri içinde çözümlenir. Bu çözümlemede yalnız us ilkeleri egemendir, usun dışında başka bir kaynağa dayanma gereği yoktur.