Ağa Muhammed Şah Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

Ağa Muhammed Şah (ö. 1211/1797) İran’da Kaçar Devleti’nin kurucusu (1786-1797). 15 Şaban 1154 [26 Ekim 1741] tari­hinde doğdu. Babası Esterâbâd Kaçarları’nın büyük beylerinden Muhammed Hasan Han’dır. Annesi de yine aynı bo­yun beylerinden Muhammed Han’ın kız kardeşi idi. Kaçarlar Türkmen asıllı bir boy olup XV. yüzyılın ikinci yansında Anadolu’nun Bozok bölgesinden (bugün­kü Yozgat vilâyeti ile ona komşu bazı yö­reler) Gence taraflarına gelmişlerdi. Şah Abbas XVI. yüzyılın sonlarına doğru on­lardan Önemli bir kolu Esterâbâd böl­gesine göçürmüştü. Esterâbâd Kaçarla­rı Aşaka Baş (Aşağı Baş) ve Yuharu Baş (Yukarı Baş) adları ile İki kola ayrılıyor­lardı. Her kol altı obadan müteşekkil olup Aşaka Baş’ın büyük beyler çıkaran obası Koyunlu (Ağa Muhammed bu oba­ya mensuptur), Yuharu Baş’ınki ise Develü idi.

Avşar Hükümdarı Ali Şah (Âdil Şah), bir meseleden dolayı kızmış olduğu Mu­hammed Hasan Han’ı ele geçiremeyince, henüz yedi sekiz yaşlarında bulunan oğlu Aga Muhammed’i hadım ettirdi (1748). Avşar hükümdarları iç çekişme­ler yüzünden birbirlerini tasfiye edip ortadan çekilince Lur kavminden Kerim Han Zend ile Ağa Muhammed’in babası Muhammed Hasan Han siyasî sahnede göründüler (1750) ve ikisi arasında çetin bir mücadele başladı. Kerim Han. Mu­hammed Hasan Han’ı Esterâbâd’da mu­hasara etti ise de ağır bir mağlûbiyete uğradı. Muhammed Hasan Han birbiri arkasından kayda değer başarılar elde etti. Acem Iraki’nı ele geçirdiği gibi, Af­gan Âzâd Han’ı yenerek Azerbaycan’ı da idaresi altına aldı ve dokuz oğlun­dan en büyüğü olan on beş yaşındaki Ağa Muhammed’i Azerbaycan valiliğine tayin etti (1757).

Ağa Muhammed, Şiraz’da bulunan Ke­rim Han Zend’in üzerine yürüyen baba­sının başarısızlığa uğraması ve ardından Esterâbâd’da yenilerek kendi adamları tarafından öldürülmesi üzerine (1759), rehin olarak Şiraz’a götürüldü. İran’ın büyük bir kısmında Kerim Han’ın hâki­miyeti tanınmakla birlikte Kerim Han İran’da siyasî birliği kurma gayesini ta­şımadı. Şiraz’da oturdu ve zamanını Şi-raz’ı imar etmek ve geceleri eğlenmekle geçirdi. Bu arada Kaçar Muhammed Hasan Han’ın oğullarından Hüseyin Kulî Han’a Damgan valiliğini verdi ve bir rehine sıfat ile Şiraz’da oturttuğu Ağa Muhammed”e karşı da şefkatle davran­dı. Bu durum Kerim Han’ın ölümüne ka­dar devam etti (1779).