Ağa Muhammed Han Kimdir, Kısaca Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

AĞA MUHAMMED HAN (1742-1797)

Kaçar aşiretinin başkanı. İran’da Kaçar hanedanını kurmuştur.

Hazar Denizi’nin güneyinde yaşayan bir Türk aşireti olan Kaçarlar’ın başkam Muhammed Haşan Han’ın oğludur. Çocukluğunda, İran’da Safevî egemenliğine son vererek Afşar hanedanını kuran Nadir Şah’m oğlu tarafından hadım ettirilmiştir. Nadir Şah’m hükümdarlığı döneminde Afşarlar’la Kaçarlar arasında kanlı savaşlar oldu. 1747’de Nadir Şah’m öldürülmesi üzerine İran bir karışıklık dönemine girdi. Egemenlik, 1750’de Şiraz’da hüküm süren Kerim Han Zend’e geçti. Onun 1779’da ölümünden sonra, halefleri taht kavgasına başladılar. Bu kargaşalıktan yararlanan Ağa Muhammed Han, 1779’da Tahran’a gelerek şahlığını ilan etti ve İran’da Kaçar hanedanını kurdu.

Uzun süre Zendler’le mücadele etti. Zend hanedanının son temsilcisi Şehzade Lutf Ali Han’ı işkenceyle öldürttü. Daha sonra, Azerbaycan üzerine yürüyerek, Afşarlar’ın elindeki bu yöreyi egemenliği altına aldı. Türkmenler üzerine de bir sefer > düzenleyerek Kuzeydoğu İran’da düzeni sağladı.Nadir Şah’m ölümünden sonra başlayan saltanat kavgaları sırasında Rusya, İran’dan toprak istemişti. Bunun üzerine Gürcistan’a bir sefer düzenleyen Ağa Muhammed Han, bu ülkeyi de topraklarına kattı. Rus Ordusu, Çariçe II. Katerina’nm ölümü üzerine, savaşmaktan vazgeçerek geri çekilince, Ağa Muhammed Han Horasan’a girdi. Meşhed’de hüküm süren Nadir Şah’m torunu Şahruh Mirza’yı yakalattıktan sonra Horasan yöresini tümüyle ele geçirdi.

1797’de Karabağ’ın merkezi Şuşa’yı kuşattı. Kale alındıktan sonra idama mahkûm ettiği iki uşağı tarafından yatağında öldürüldü. Çocuğu olmadığı için yerine yeğeni Feth Ali Şah geçti.

Döneminde İran’da düzen sağlandı. Tahran’ı başkent yaparak önemli bir merkez durumuna getirdi. Kaçarlar, Pehleviler’in yönetimi ele geçirdiği 1924’e değin İran’a egemen oldular.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi