Adakale Nerededir, Tarihi, Eserleri

Adakale. Romanya ve Yugoslavya tarafından 1972’de Tuna nehri üzerinde ortaklaşa yaptırılan barajın suları altında kalan tarihi bir ada.

Tuna nehrinin Transilvanya Alpleri ile Balkan dağları arasında açtığı Demirkapı Geçidi’nin 4 km. yukarısında bulunan Adakale. 160,000 m2’lik bir alana sa­hipti. XV. yüzyılda Tuna boylarına gelen Osmanlılar, buradaki önemli mevkileri ele geçirmişlerse de adanın hâkimiyet altına alınması 1691’de gerçekleşti. Os­manlılar burada bulunan kaleyi yeniden inşa ederek Demirkapı boğazından ge­çişi kontrolleri altına aldılar. Bir süre sonra Avusturya’nın hâkimiyeti altına giren ada, Serdânekrem Yeğen Mehmed Paşa tarafından Ağustos 1738’de tekrar Osmanlı topraklarına katılarak Vidin sancağına bağlı bir muhafızlık ha­line getirildi.

Osmanlılar’ın Avrupa’da ve Tuna neh­ri kıyılarında kalabilmelerini sağlayan savunma noktalarından biri olan Ada­kale. Habsburg hanedanı ile olan mücadelelerde ileri karakol vazifesi görmüş­tür. XIX. yüzyıl başlarında meydana ge­len Sırp isyanları sırasında itaatsizlik eden kale muhafızı Receb Ağa’nın ida­mından sonra kardeşleri Osmanlı Devleti’ne baş kaldırmışlarsa da. daha son­ra isyanı bastırmaya memur edilen Tepedelenli Ali Paşa’nın oğlu Veliyyüddin Paşa’dan eman dilemişlerdir. 1830’da Sırbistan’a muhtariyet verilmesi ve 1867de Osmanlı askerinin diğer Sırp kalelerinden çekilmesine rağmen Adakale’de Osmanlı hâkimiyeti devam et­miştir. 1878 Berlin Antlaşması’nda Adakale’den hiç bahsedilmemiş olması, bu­ranın Osmanlı idaresine bağlı kalmasını sağlamıştır. Tuna nehrinin Demirkapı mevkiindeki ıslah çalışmaları sırasında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu adaya el koymak istemiş, ancak Os­manlı Devleti hükümranlık hakkını ko­rumakta ısrar ederek buraya bir nahiye müdürü ve bir hâkim göndermiştir. Bu­nunla beraber Avusturya hükümeti za­man zaman adayı işgal teşebbüslerin­den geri durmamıştır. II. Meşrutiyet’in ilânından sonra İstanbul’a temsilciler gönderen Adakaleliler böylece Meclis-i Meb’ûsan’da temsil edilmişlerdir. Tür­kiye, Trianon Antlaşması ile Adakale’nin Romanya’ya geçmiş görünmesini kabul etmemiş, adanın Romanya’ya bağlılığı ancak Lozan Antlaşması’yla (1923) kesinleşmiştir.

1960’lı yıllarda Adakale’de 750’ye ya­kın Türk yaşamaktaydı. Bunlar daha çok tütün ziraatı, kayıkçılık ve ticaretle geçinmekteydiler. Adada, taş ve tuğla ile inşa edilmiş bir kale, III. Selim dev­rinde yapılan bir cami ve Türkistanlı Derviş Miskin Baba’ya ait bir tekke bu­lunmaktaydı. Tanınmış Macar Türkoloğu Ignacz Kunos, Adakale türkülerin­den yüz kadarını Adakolehi Nepdalok (Adakale halk türküleri) adlı bir kitapta toplamıştır.

Diyanet İslam Ansiklopedisi