Abdülhay el-Haseni Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

ABDÜLHAY el-HASENİ
 
Abdülhayy b. Fahriddîn b. Abdilalî el-Hasenî (1869-1923) Hindistanlı âlim ve tarihçi.

22 Aralık 1869’da Leknev yakınların­daki Ray Barilli’ye iki mil mesafede bu­lunan Seyyid Alemullah en-Nakşibendi’nin tekkesinde doğdu. Moğol istilâsı sırasında Bağdat’tan Hindistan’a göç ederek orada İslâmiyet’i yaymaya çalı­şan, Hz. Hasan soyundan gelen bir aile­ye mensuptur. Önce Leknev’de devrin tanınmış âlimlerinden Arapça, aklî ilim­ler, fıkıh ve tefsir dersleri aldı. Daha sonra, zamanın önemli ilim merkezle­rinden biri olan Bhopal’da hadisten tıb­ba kadar çeşitli ilimler tahsil etti. Ar­dından. Hindistan’ın en büyük ilmî. dinî merkezleri olan Delhi. Sahâranpûr. Diyûbend (Deoband), Panipatve Serhend’e gitti; oralarda da bazı ilim adamlarının derslerini takip ederek icazet aldı.

Müslümanların kalkınmasına ve öğ­retim metotlarının yenileştirilmesine bü­yük önem veren Abdülhay 1895’te Leknev’e yerleşti. Zamanının büyük bir kıs­mını, bu gayeleri gerçekleştirmek üzere 1893’te Nedvetü’l-ulemâ adıyla kurul­muş olan cemiyete ayırdı. 1915’te Ned-ve’ye müdür oldu. Ölümüne kadar Ned­vetü’l-ulemâ ve ona bağlı bir kuruluş olan Dârü’l-ulûm’da çalıştı. Arap. Fars, Urdu dil ve edebiyatlarıyla İslâm son­rası Hindistan tarih ve medeniyeti. İlim ve telif hareketleri hakkında geniş bil­gi sahibiydi. Son günlerine kadar kitap yazmakla meşgul oldu. 2 Şubat 1923’te vefat etti. Seyyid Alemullah’ın zavi­yesinde onun kabri yanına defnedildi. Meşhur fikir adamı Ebü’l-Hasan Ali el-Hasenî en-Nedvî ile Nedvetü’l-ulemâ es­ki başkanı Abdülalî el-Hasenî (ö. 1961) onun oğullarıdır. Fıkıh, tefsir, hadis, si­yer ve tarih alanlarında çeşitli eserler yazan Abdülhay el-Hasenî’nin başlıca eserleri şunlardır: