Muhammed bin Abdülvehhab Kimdir, Kısaca Hayatı, Hakkında Bilgi

MUHAMMED b. ABDÜLVEHHAB (1703-1792)

Arap din adamı. Vehhabi mezhebinin kurucusudur.

Necd’de, Uyeyne’de (Ayaina) doğdu, Nisan 1792’de aynı yerde öldü. Hanbeli mezhebinden olan ve pek çok kadı yetiştirmiş bir aileden geliyordu. Hureymele’de babası Abdülvehhab b.Süleyman ve Şeyh Muhammed Ali’den Hanbeli fıkıhı dersleri aldı. Medine’de Şeyh Abdullah b. İbrahim el-Necdi’niıı öğrencisi oldu. Mekke, Medine ve Basra’da çeşitli din adamlarından ders alarak öğrenimini tamamladı.

Osmanlı yönetiminde bulunan Bağdat ve Şam yörelerini de gördükten sonra, 1744’te Uyeyne’ye döndü. İslam’ın Hz. Muhammed dönemindeki biçimine dönmesi gerektiği ana temasını işleyen öğretisini yaymaya başladı. Beni Halid kabilesinden olan Lahsa Emiri Süleyman el-Muhammed onu Uyeyne’den sürdürttü. 1747’de Deriyye kasabasına sığınan Muhammed b. Abdülvehhab, Deriyye Emiri Muhammed b. Suud ile görüştü. Emir Muhammed b. Suud’un desteğini alarak Muvahhidun (Birlikçiler) adını verdiği mezhebini yaymaya başladı. Riyad Valisi Dehhem b. Devvas, Vehhabiler’e karşı baskı uygulamaya başladı. 1765’te Muhammed b. Suud’un ölmesi üzerine yerine oğlu Abdülaziz geçti. Vehhabiler 1773’te Riyad’ı ele geçirince daha da güçlendiler. Muhammed b. Abdülvehhab etkisini emir Abdülaziz döneminde de sürdürdü.

Muhammed b. Abdülvehhab, Hz. Muhammed döneminden beri İslam’ın çok değiştiğini, İslam’ın asıl durumuna dönebilmesi için, sonradan ortaya çıkan her şeyden (bid’at) vazgeçilmesi gerektiğini söyler. İbadet, imanın temelini oluşturmaktadır. Namazı ya da zekâtı bırakan insanlara kâfir olmuş gözüyle bakılır. Onlarla savaşmak ve mallarına el koymak helaldir. Muhammed b. Abdülvehhab’a göre, Allah ile mümin arasına hiç kimse giremiyeceği için peygamber ve evliya ruhlarından bir şey dilemek haramdır. Muhammed b. Abdülvehhab’m öğretisi mezarları türbe şeklinde yapmayı ve adakta bulunmayı putatapıcılıkla eşdeğer olarak görür. Muhammed b. Abdülvehhab, Hanbeli ulemasından Ibn Teymiye ve onun öğrencisi olan Ibn Kaym’ın görüşlerinden etkilenmiştir.

Şeriat kurallarının ödünsüz uygulanmasını isteyen ve İslam’daki her türlü değişmeye karşı çıkan Muhammed b. Abdülvehhab’ın öğretisi özellikle göçebe Arap kabilelerince benimsenmiştir. Kurucusu ve imamı olduğu Vehhabi mezhebi, Suudi hanedanının Arabistan tarihinde önemli rol oynamasını sağlamış ve Suudi Arabistan Krallığı’nın kurulmasında büyük ölçüde etkili olmuştur.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi