Zati Kimdir, Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri, Hakkında Bilgi

ZATÎ (1471-1546)

Osmanlı Divan şairi. 16.yy’ın kaside ve gazel türlerinde en verimli şairlerindendir.

Balıkesir’de doğdu, İstanbul’da öldü. Asıl adı îvaz’dır. Kaynaklardan iyi bir eğitim görmediği anlaşılıyor. Ancak olağanüstü bir yeteneğe sahip olduğu, şiir yazmak için gerekli bilgileri, bu arada Farsça’yı öğrendiği bilinmektedir.

Baba mesleği olan çizmeciliği bırakıp İstanbul’a gitti. Kasideler yazıp övdüğü kişilerden aldığı bahşişlerle geçinmeye çalıştı. II.Bayezid döneminin sonlarında ortaya çıkan karışıklıklar sonunda kendisini koruyanlardan Ali Paşa’nın şehit olması, Tacizade Cafer Çeiebi’nin ölmesi, Müeyyedzade’nin de görevinden alınması nedeniyle geçim sıkıntısına düştü. Sağırlığı yüzünden devlet memurluğuna alınmadı. Yaşamının sonlarına doğru Bayezid Camii avlusunda, sonra İbrahim Paşa Hamamı yakınında dükkân açarak remilciliğe (kum falı) başladı. Dükkânı genç şairlerin bir toplantı yeri oldu. Bunlar arasında ünlü şair Bakî de vardı.

Âşık Çelebi, Tezkire’sinde Zatî’nin para karşılığında kasideler yazdığını, kolay şiir yazdığından kasidelerinde söylediklerini başka kalıplarla tekrar ettiğini, gençlere sevgilileri için gazeller yazarak karşılığında para ya da armağan aldığını yazar. Zatî’ nin şiir sayısı oldukça kabarık bir Divan’ı vardır. Gazellerinin bin tanesi yayımlanmıştır. Ayrıca, mesnevi tarzında Şem ü Pervane adlı bir aşk hikâyesi, Edime Şehrengizi, çağının kimi şairleri ve tanınmış kişileri ile kendi arasındaki nükteleri içeren düzyazı Letaifname’si bilinen yapıtları arasındadır.

Zatî şiirlerini salt sanat için yazmamıştır. Yaşamını sıkıntılar içinde sürdürmesi, para kazanmak amacıyla zaman zaman çok yazmasına neden olmuştur. Yazdıkları arasında değersiz mazmunlar, tekrar edilmiş imajlar çoktur. Önceleri Ahmed Paşa ile Necati’nin etkisinde kalmış, sonraları kendi kişiliğini gösteren kasideler, gazeller yazmıştır. Atasözlerine, deyimlere bolca yer vermiş, mesnevisinde de masal öğelerini kullanmıştır.

•   YAPITLAR (başlıca): Divan, Şem ü Pervane, Şehrengiz, Letaifname birlikte (Süleymaniye Kütüphanesi, Lala İsmail Efendi Bölümü No. 443); Zatî Divanı, (ö.s.), 2 cilt, A.N.Tarlan (yay.),1967-1970;“Zatî’nin Letaifi”,M.Çavuşoğlu (yay.), IUEF Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 18, 1970.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi