Yunus Nadi Abalıoğlu Kimdir, Hayatı, Eserleri

Yunus Nadi Abalıoğlu.Türk gazeteci, Cumhuriyet Gazetesi kurucusu (D. Fethiye 1880 – Ö. 28 Haziran Cenevre 1945).

II. Abdülhamid döneminde öğrencilik yıllarında başladığı gazeteciliği Yeni Gün gazetesini ve ardından Cumhuriyet gazetesini çıkararak ömür boyu sürdürdü. Gazeteciliğinin yanı sıra Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nda mebus, I., II., III., IV., V., VI. dönem TBMM’de aralıksız 23 yıl milletvekilli olarak bulundu. Kurtuluş Savaşı’nda verilen milli mücadeleyi ve Atatürk Devrimleri’ni kararlılıkla desteklemiş bir kişidir.

Gazeteci Nadir Nadi Abalıoğlu, gazeteci Doğan Nadi Abalıoğlu, Nilüfer Nun ve Leyla Uşaklıgil’in babasıdır.

Anısına her yıl öykü, roman, şiir, karikatür, sosyal bilimler alanlarında Yunus Nadi Ödülleri verilir.

Yaşamı

Abalızade Hacı Halil Efendi’nin oğlu olan Yunus Nadi ilköğrenimini Fethiye’de yaptı, Rodos adasında Ahmet Mithat Efendi ve Tevfik Ebuüzziya’nın sürgünlükleri sırasında kurdukları ve o dönemde çok saygın bir okul olan Süleymaniye Medresesi’nde okudu. Burada Arapça, Farsça ve Fransızca öğrendi. İstanbul’da Galatasaray Sultanisi’nde okudu, sonra Hukuk Mektebi’ne devam etti. 1900’de Baba Tahir’in çıkardığı Malumat gazetesinde çalışmağa başladı.

1901’de İstibdat’a karşı dernek kurma suçundan üç yıla mahkûm oldu, Midilli kalesine hapsedildi. Cezasını Fethiye’de çekme isteği kabul görünce Fethiye’ye gitti ve Meşrutiyetin İlanı’na kadar orada kaldı. Sürgün döneminde Fethiye’de Nazime Hanım ile evlendi. Bu evlilikten Nadir (1908), Doğan(1912), Nilüfer, Leyla (Uşaklıgil) adlı dört çocuğu oldu.

II. Meşrutiyet Dönemi

İkinci Meşrutiyetin ilânından sonra İstanbul’a döndü; İkdam ve Tasvir-i Efkâr gazetelerinde yurt sorunlarını işleyen makaleleriyle dikkati çekti.

1909’da Selanik’e gitti ve İttihat ve Terakki Cemiyeti’yle yakın ilişkisi nedeniyle 1910’da, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Selanik’te çıkardığı Rumeli gazetesinin başyazılarını yazdı.

Balkan Savaşı’nın başlamasından sonra İstanbula dönen Nadi, 1911’de Meclisi Mebusan’a Aydın milletvekili olarak katıldı. Bu arada Tasvir-i Efkâr’ın yazı işlerini yönetiyor, başyazılarını yazıyordu.

Balkan Savaş’ı sırasında işgale uğrayan Edirne’nin kurtarılması için kamuoyunu harekete geçirme görevi İttihat ve Terakki tarafından kendisine verildi ve bu amaçla başarılı bir kampanya yürüttü. Edirne’nin geri alınması ile sonuçlanan II. Balkan Savaşı’ndan sonra Sofya’da ateşemiliter olan Mustafa Kemal, memleket ve dünya hakkındaki düşüncelerini içeren yazılarını Selanik’te tanıştığı Yunus Nadi’ye göndermekteydi. Yunus Nadi, bu yazıları Tasvir-i Efkar’da yayımladı.

I. Dünya Savaşı

Çanakkale Savaşı sırasında Enver Paşa’nın getirdiği yasağa Tasvir-i Efkar gazetesi yazı işleri müdürü Abidin (Daver) Bey ile birlikte karşı çıktı ve izin verilmemesine rağmen Mustafa Kemal’in resmini gazetede yayımladı. Bu resim, Mustafa Kemal’in İstanbul basınında yayımlanan ilk resmi oldu.

Yeni Gün Gazetesi

1. Dünya Savaşı’ndan sonra Velid Ebuzziya ile anlaşmazlığa düştüğü için Tasvir-i Efkar gazetesinden ayrılan Yunus Nadi, 1918’de Yeni Gün gazetesini kurdu. Aynı yıl son Osmanlı Meclis-i Mebusanı‘nda İzmir Mebusu seçildi. Anadolu’daki milli mücadele hareketini desteklediğini Yeni Gün’de açıkça yazdı. Gazetesi, İngiliz güçlerinin baskısı nedeniyle sık sık kapatıldı ve Yunus Nadi saklanarak yaşamak zorunda kaldı.

16 Mart 1920’de İstanbul’un işgalinden bir gün sonra gazetesi İngilizler tarafından kapatılan ve Anadolu’ya kaçmak zorunda kalan Yunus Nadi, 10 Ağustos 1920’den itibaren gazetesini “Anadolu’da Yeni Gün” adıyla çıkardı ve Anadolu’daki milli mücadeleyi desteklemeye devam etti. Gazete, 11 Mayıs 1924’e kadar Ankara’da yayımlandı.

Anadolu Ajansı

Anadolu’ya geçişlerinde Ankara’ya doğru yola çıkan iki ayrı kafilede yer alan Yunus Nadi ile gazeteci yazar Halide Edip (Adıvar), 31 Mart’ta Geyve’de buluştular. Trenle yollarına devam eden iki aydın, Geyve-Akhisar (şimdiki adıyla Pamukova) istasyonundaki mola sırasında Ankara’ya gider gitmez ilk iş olarak “bir ajans teşkilatı” kurulmasının lüzumunu konuştular. Yunus Nadi ve Halide Edip, ajansın adını konuşurlarken; “Türk”, “Ankara”, “Anadolu” seçenekleri arasından “Anadolu Ajansı”nda karar kılındı ve böylece Anadolu Ajansı’nın temelleri atıldı. Ajansın kuruluşu 6 Nisan 1920’de gerçekleşti.

Türkiye Komünist Fırkası

Ankara hükümeti ile Sovyet hükümeti arasındaki yakınlaşmanın sonucu olarak 18 Ekim 1920’de Mustafa Kemal Paşa’nın emri ile kurulan Türkiye Komünist Fırkası’nın kurucuları arasında yer aldı.Yeni Gün gazetesi, Türkiye Komünist Fırkası’nın yayın organı olarak yayımlandı.

Kurtuluş Savaşı Yılları

Yunus Nadi, Ankara’ya geldiği 1920 yılında Büyük Millet Meclisi‘ne İzmir mebusu olarak girdi. 1924 yılında ise Muğla mebusu olarak mecliste yer alan Yunus Nadi, bir yandan gazeteciliği sürdürürken altıncı dönemin sonuna kadar (15 Aralık 1943) TBMM‘de Muğla mebusu olarak siyaset yapmaya devam etti. 1921 yılı başında Birinci İnönü Muharebesi’nden sonra İtilaf Devletleri’nin çağrısı ile gerçekleşen Londra Konferansı’nda milli hükümeti temsil eden delegeler arasında yer aldı. 1921 Temmuzunda Kütahya-Eskişehir Muharebeleri’nin Ankara hükümeti kuvvetlerince kaybedilmesinden sonra Mustafa Kemal’in başkomutanlığa getirilmesi için kampanya başlattı, bu konuda milletvekillerini ikna etmek için konuşmalar yaptı, Yeni Gün’de yazılar yayımladı. Savaşın zaferle biteceğine inanan ve başyazılarının çoğunu “düşman yıkılmalıdır, yıkılacaktır” cümlesiyle bitiren Yunus Nadi, 1922’de Sakarya Meydan Muharebesi’nin kazanılmasından sonra Yeni Gün matbaası önünde toplanan bir halk kitlesi tarafından “Düşman yıkıldı” sesleriyle alkışlandı.

29 Ekim 1923 günü Cumhuriyetin kurulduğunu bildiren anayasa değişikliğini Anayasa Komisyonu başkanı sıfatıyla meclis kürsüsünden okuyan kişi idi.

Cumhuriyet Gazetesi

Yunus Nadi, cumhuriyetin ilanından sonra İstanbul’a giderek hilafet yanlısı İstanbul basınına karşı cumhuriyeti ve devrimleri savunacak bir yayın organı olarak Cumhuriyet gazetesini yayımlamaya başladı. Gazete, Mustafa Kemal’in teklifi üzerine Hakimiyet-i Milliye ve Yeni Gün gazetelerinin birleştirilmesi ile doğmuştu. Cağaloğlu’ndaki eski İttihat ve Terakki Genel Merkez Binası (Pembe Konak), gazete binası yapıldı. Yunus Nadi çalışmalara Zekeriya Sertel ve Nabizade Hamdi ile birlikte başladı. 7 Mayıs 1924’te yayımlanan ilk sayıda Mustafa Kemal’le Milli Mücadele ve Kurtuluş Savaşı hakkında yapılmış bir röportaja yer verildi. Yunus Nadi, 1936’ya kadar Cumhuriyet’in başyazarlığını yaptı. Nabizade Hamdi ve Zekeriya Sertel’in ayrılmasından sonra gazetenin tek sahibi oldu.

II. Dünya Savaşı Yılları

Yunus Nadi, II. Dünya Savaşı başlangıcından 1943’e kadar olan dönemde savaşın gelişmelerini kendi yorumuyla okurlara aktardı. Bu dönemde Alman yanlısı olarak tanındı, faşizm avukatlığı yaptığı öne sürüldü, hatta kendisine “Yunus Nazi” diye lakap takıldı.
Yunus Nadi savaş sırasında bulunması zor olan gazete baskı kağıdını Almanya’da daha ucuz olduğu için oradan ithal ediyordu. Çoğu kişi bu nedenden dolayı Nadi’nin Almanya yanlısı yazılar yazdığnı düşünüyordu.

Faşizm suçlaması savaştan önce Tan Gazetesi yazarları ile girdiği ünlü polemikte de ortaya atılmıştı. 1936’da Alman Propoganda Bakanı Joseph Goebbels’in bir nutkundaki bir sözü nedeniyle başlayan polemik, Sabiha Sertel ile Yunus Nadi arasında bir kalem kavgası olarak ortaya çıkmış, Tan’dan Ahmet Emin Yalman’ın da katıldığı polemik ancak cumhurbaşkanı Atatürk’ün araya girmesiyle son bulmuştu.

Yunus Nadi, 1943 seçimlerinde aday gösterilmedi ve meclis dışı kaldı.

Ölümü

Uzun süredir devam eden hastalığının tedavisi için gittiği Cenevre’de 28 Haziran 1945’de öldü. Cenazesi, İstanbul’da Edirnekapı Şehitliği’ne defnedildi. Ölümünden sonra gazetenin yönetimini oğlu Nadir Nadi üstlendi.

Eserleri

• Artemiz, (1900)
• İhtilâl ve İnkilâb-ı Osmanî, (1908)
• Kırk Dokuz Saat Zeplin ile Havada (1930), anı-seyahat.
• Ankara’nın ilk günleri (1955)
• Babıali´nin Milli Hareketi dağıtmak ve Mustafa Kemal´i tevkif etmek teşşebüsü
• Ali Galib Hadisesi (1955)
• Birinci Büyük Millet Meclisinin açılışı ve isyanlar (1955)
• Çerkez Ethem kuvvetlerinin ihaneti (1955)
• Kurtuluş Savaşı Anıları (1955)
• Mustafa Kemal Paşa Samsun’da (1955)
• Cumhuriyet Yolunda (1978)