tarih-2/varsova-pakti” 181″ 246″ Varşova Paktı

Varşova’da 14 Mayıs 1955’te sekiz Doğu Bloku devleti arasında imzalanan anlaşma ile kurulan askeri nitelikli bir uluslararası örgüttür,

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Sovyetler Birliği, Doğu Avrupa ülkelerinde Komünist partilerinin iktidarı ele geçirmeleri sonucu Çekoslovakya ile Aralık 1943’te, Polonya ile Nisan 1945’te, Romanya ve Macaristan ile Şubat 1948’de, Bulgaristan ile 1949’da ve Demokratik Alman Cumhuriyeti (Doğu Almanya) İle Eylül 1955’te ikili anlaşmalar imzalamıştır. Bu anlaşmalar birbirine benzer hükümleri kapsamaktaydı. Almanya’nın ve Almanya ile birlikte bir başka devletin saldırısına karşı askeri dayanışma ve yardım öngörülüyordu. 1949’da Batılı devletlerin kendi aralarında NATO’yu oluşturmalarından sonra 1951-1952 yıllarında Doğu Bloku devletlerinin orduları Sovyet sistemine uygun bir hale getirildi.

1951’de de Doğu Genel Kurmayı Karlovy ilk toplantısını yaptı. 14 Mayıs 1955’te ise Varşova’da Yugoslavya hariç olmak üzere Sovyetler Birliği, Arnavutluk, Bulgaristan, Macaristan, Polonya, Romanya, Çekoslovakya ve Demokratik Alman Cumhuriyeti arasında bir “Dostluk, İşbirliği ve Karşılıklı Yardım Anlaşması” imzalandı. Bu anlaşma ile kurulan Varşova Paktı, Paris Antlaşması’na karşıt olarak, antlaşmayı imzalayan sekiz devlet arasında Atlantik ittifakı’na benzer terimlerle bir askeri teşkilatlanmayı öngörüyordu.

Varşova Antlaşması’nın
1. maddesinde akit taraflar Birleşmiş Milletler Antlaşması’na uygun olarak, uluslararası ilişkilerinde kuvvet kullanma tehdidinden ve kuvvet kullanmaktan kaçınmayı ve uluslararası uyuşmazlıkları barışçı yollardan çözmeyi yükümlenmektedirler. Antlaşmanın

2. maddesinde tarafların barış ve güvenliği korumaya yönelmiş uluslararası girişimlere katılmak ve öteki devletlerle anlaşma içinde, dünyada silahsızlanma, atom ve hidrojen silahları gibi kitlesel silahların yasaklanmasında çaba harcayacakları dile getirilmiştir.

Varşova Antlaşması’nın 3. ve 4. maddeleri Atlantik ittifakının 5. maddesine çok yakın hükümler içermektedir: Antlaşmanın 3. maddesi, tarafların ortak çıkarlarını etkileyen önemli bütün uluslararası sorunlarda taraflardan birine ya da birkaçına karşı silahlı saldın tehdidinde, aralarında danışacaklarını belirtmektedir. 4. maddede ise taraflardan birine ya da birkaçına karşı Avru­pa’da silahlı saldırı olursa Birleşmiş Milletler Antlaşmasının 51. maddesine uygun olarak, silahlı yasal kuvvet kullanılmasını da kapsamak üzere, bireysel ya da ortak yasal (meşru) savunma haklarım kullanacakları açıklanmaktadır. Bu tedbirler Güvenlik Konseyi’ne bildirilecek, Güvenlik Konseyi gerekli tedbirleri alınca, bireysel ya da yasal savunma tedbirlerine son verilecektir.

Varşova Antlaşması’nın 9. maddesine göre, antlaşma tarafların kabul etmesiyle, siyasal ya da sosyal sistemleri ne olursa olsun, bütün barışsever devletlerin katılmasına açıktır. 11. maddesinde, Antlaşmanın 20 yıllık bir süre için yapıldığı, bu süre bitiminden bir yıl önce antlaşmayı sona erdirme isteği bildirilmezse 10’ar yıllık sürelerle uzayacağı belirtilmektedir.

Antlaşmanın 5. maddesi, bir “Birleşik Komutanlık” kurmaktadır. Antlaşmaya ek olarak 14 Mayıs 1955’te Varşova’da yayınlanan bildiriye göre, Birleşik Komutana, antlaşmaya taraf devletlerin Savunma Bakanları ya da başka askeri yetkililer yardımcı olarak atanmaktadır. Aynca taraf devletlerin Genel Kurmayı da Birleşik Komutan’in buyruğu altındadır.

Altıncı madde ise, öngörülen danışmaların yapılması ve antlaşmanın işlemesi sırasında ortaya çıkabilecek sorunları incelemek üzere, tarafların herbirinin bir hükümet üyesi ya da özel olarak atanan bir temsilcisinin katılacağı bir “Siyasal Danışma Komitesi” ile gerekli siyasal organlann kurulacağı belirtilmektedir. Paktın Moskova’da bulunan Siyasi Komitesi’nin toplanasına paktı imzalayan ülkelerinkiler dışında, Çin Halk Cumhuriyeti, Kuzey Kore ve Kuzey Vietnam delegeleri de katılmışlardır.

Birleşik Komutanlık ve Siyasi Komitenin yanında teşkilatın diğer organları. Dışişleri Bakanları Daimi Komitesi, Savunma Bakanları Komitesi ve Askeri Konsey’dir. Merkezi Moskova’da bulunan örgütün şuanda yedi üyesi bulunmaktadır. Bunlar Çekoslovakya, Romanya, Polonya, Bulgaris­tan, Macaristan, Demokratik Alman Cumhuriyeti ve Sovyetler Birliği’dir. Varşova Paktı güçlerinin genel karargahı ise Çerniakovsk’tadır.

Varşova Paktı, komünist blokun çöküşünden sonra 1.7.1991 târihinde resmen sona ererek târihe karışmıştır.

Tayyar ARI – SBA