Vakanüvis Nedir, İlk Vakanüvis Kimdir, Ne Demektir,

Vakanüvis (ar. frs. b. i.)

Osmanlı merkez teşkilâtında, tarihi hadiselerin kayıt ve zaptı için tayin olunan resmî devlet tarihçisine verilen ünvan. Osmanlı Devleti’nde ilk resmî tarih yazdırma geleneği, bizzat II.Bayezid’in İdris-i Bitlisî ve Kemal Paşazâde’ye ayrı ayrı Osmanlı tarihi
yazmaları görevini vermesiyle başladı. Kanuni devrinden itibaren bu vazife “şennâmecilik” adı altında bir devlet hizmeti olarak devam etti. Ancak bu iki vazife de mahiyetleri itibariyle vakanüvislikten ayrı idiler.

Vakanüvislik vazifesi, 17. yüzyılda Divan-ı Hümâyûn’a bağlı bir müessese olarak kurulduğu zaman ismi “vekainüvislik”ti. Vakanüvislik adı 19. yüzyıl başında kullanılmaya başlandı. Bu tarihçilik daha önceden var olan ve belli bir gelişme kaydetmiş olan İslâmı tarih yazıcılığı geleneğine bağlıydı. Vakanüvisler daha ziyade “hâcegânlık” rütbesinde olanlar ve şiir ile inşâ sanatlarında maharetlerini ortaya koymuş bulunanlar arasından seçilirdi. Vakanüvislerin namuslu, dürüst, tecrübeli, ketum ve sadık olmaları yanında dili kullanmalarında hüner ve marifet sahibi olmaları, etraflı bir şekilde düşünme ve kavrama yeteneğine malik olmaları aranırdı.

Asıl vazifeleri, hizmette bulundukları devrede meydana gelen olayları kaydetmekti. Ayrıca kendilerinden önce bu vazifede bulunmuş olanların eksik bırakmış olabilecekleri kayıtları tamamlamak ve o notlara göre devrin tarihini yazmak vazifeleri arasında yer alır. Bu
işleri yapabilmek için gerekli bilgiler Beylikçi veya Amedçi tarafından kendisine verilirdi. Vakanüvise verilecek bilgiler Reisülküttabın kontrolünden geçerdi. Vakanüvisler her sene başında yazdıkları kısımları sadrazama verirler, o da bunları padişaha sunardı.

İlk resmî vakanüvis Naimâ Müstafa Efendi, son vakanüvis ise Abdurrahman Şeref Efendi’dir.