SUFYAN-I SEVRİ KİMDİR? HAYATI VE ESERLERİ
Ebû Abdi’llâh Süfyân b. Saîd, Mudar kabilesine mensub meşhur bir zâttır. (97) târihinde Küfe’de doğmuş, (161) senesi Basra’da vefat etmiştir.
Mevki-i İlmîsi:
Sevrî büyük bir âlimdir; büyük bir müctehiddir. Cüneyd-i Bağdadî gibi bir kısım zevat, Sevrî’nin mezhebine tâbi’ bulunmakta idi. Bu mezheb ta’kîb edilmemiştir.
Aynî’nin beyânına göre Süfyân-ı Sevrî, mezâhib-i sitte-i metbûa sâhiblerinden biridir.
Sevrî’nin celâlet-i kadri, kesret-i ilmi, salâbet-i dîni, tevsiki, emaneti hakkında ittifak vardır. Filhakıyka Sevrî, tefsirde, hadîsde, fıkıhda büyük bir iktidar sahibi idi. Diyanetle, zühd ü takva ile ma’rûf idi. Hattâ : “Sevrî olmasaydı iffet ve itfika mahvolur giderdi.” denilmiştir,
Süfyân b, Uyeyne demiştir ki : “Ben halâl ve haramı tefrik hususunda Sevrî’den daha âlim kimse görmedim.”
Îbnü’l-Mübârek de der ki : “Ben bin yüz kimseden yazdım; Süfyân’dan efdal bir kimseden yazmadım.”
Sevrî’nin hafızası fevkalâde kuvvetli imiş. “Hiçbir şey hıfzetmedim ki, anı unutmuş olayım.” dermiş.
Mansûr Halîfe, Sevrî’yi Kadı tâyin etmek istemişti. Bunu kabulden imtina’ ederek (144) târihinde Kûfe’den çıkmış, Mekke-i Mükerreme’ye, Medîne-i Münevvere’ye giderek oralarda sakin olmuş, Mekke-i Mükerreme’de iken İbrahim Edhem ile görüşmüş, bilâhare Halîfe Mehdî kendisini taleb etmekle Basra’ya intikal ederek vefatına kadar orada kalmıştır.
Sevrî’nin menâkıbı hakkında İbn-i Cevzî’nin bir kitabı vardır.
Süfyân-ı Sevrî, birçok ahâdîs-i şerife rivayet etmiştir. Şu hadîs-i şerîf de bu cümledendir :
Nebiyy-i Ekrem Salla’llâhu aleyhi ve sellem buyurmuştur ki :
Meali : Dört huy vardır ki, bunlar her kimde tamamen bulunursa hâlis bir münafık olur. Ve her kimde bunlardan biri bulunursa kendisinde, bunu terk edinceye değin nifaktan bir haslet bulunmuş olur; şöyle kî: Emniyet edildiği zaman hiyânet eder, söz söylediği zaman yalan söyler, ahd ü peymanda bulunduğu zaman gadreder, münâkaşa ettiği zaman söğüb sayar.
Sevrî’nin tefsîr’e dâir bir eseri vardır. Hadîs’e dâir de (El-Câmiu’1-Ke-bîr), (El-Cem’u’1-Kebîr) unvanlı iki eseri, bir de (Kitâbü’l-Ferâiz) nâmında başka bir eseri vardır.
Velhâsıl : Süfyân-ı Sevrî vücûdiyle teberrük olunan eâzım-ı İslâmiyyeden bir zâttır. Rahmetu’llâhî aleyh.
Me’hazlar: Sahîhü’l-Müslİm, Umdetü’l-Kaarî, El-A’lâm, İbn-i Nedîm, Lûğaat-ı Târihiyye, Kaamûsü’l-A’lâm.[81]
KAYNAK: Ömer Nasuhi Bilmen, Büyük Tefsir Tarihi (Tabakatü’l-Müfessirin), Bilmen Yayınevi