Sir Gerard Clauson Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Sir Gerard Clauson, (1891-1974) Türk dilinin en eski dönemleri üzerindeki çalışmalarıyla tanınan İngiliz Türkologu.

Londra’da doğdu. Bir binbaşının oğlu­dur. Eton College’den sonra yüksek öğ­renimini Oxford Üniversitesi’ne bağlı Corpus Christi College’de yaptı. 1914’te buradan mezun oldu ve çok geçmeden asker olarak katıldığı I. Dünya Savaşı boyunca Çanakkale, Mısır ve Irak’ta or­du hizmetinde bulundu. Savaştan son­ra 1919’da girdiği Sömürgeler Bakanlığı’nda 1951’de emekli oluncaya kadar önemli mevkilere yükseldi. Emekli ol­duktan sonra ise kendini bütünüyle il­mî araştırmalara vermek imkânını elde ederek en önemli çalışmalarını bu devre­de ortaya koydu. 1 Mayıs 1974’te Lond­ra’da öldü.

Öğrenciliği sırasında Palİ dili ve Sanskritçe’den başka Türkçe ve Arapça gi­bi Doğu dillerini de öğrenmeye başla­yan Clauson, pek erken denebilecek yaş­ta ilmî çalışmalar içine girmişti. Daha üniversite öğrencisi iken 1912’de Royal Asiatic Society’ye üye oldu. Ölümüne kadar altmış iki yıl bu sıfatını korudu­ğu gibi 1958-1961 arasında buranın başkanlığında bulundu. 1975’te kendi­sine cemiyetin altın madalyası verildi. 1969’da da Amerika’da İndiana Üni­versitesinin Altaic Studies mükâfatını kazanmıştı. 1906’da yayımladığı ilk il­mî yazısından itibaren Pali, Sanskrit ve Tibet dilleri alanında yürüttüğü çalış­malarını, arada yayımlanan “A Hitherto Unknovvn Turkish Manuscript in

Eserleri

Türkçe ile Altay dillerinin akra­balığı teorisine karşı çıkan teziyle kendi­sini ilk planda tanıtan Clauson’un makaleleri dışında üç eseri vardır,

1- Sanglâx: a Persian Guide to the Turkish Language, öv Muhammad Mahdi Xân. Bu eserinde, Muhammed Meh­di Han’ın 1750’lerde yazdığı Çağatayca-Farsça sözlüğün bir giriş ve geniş açıkla­malarla tıpkı basımını yaptı. Çalışmasın­da o devirdeki Çağatay dilinde Moğolca’­dan alınma pek çok kelime bulunduğu­nu meydana koydu. Buna dayanarak, “The Case Against the Altaic Theory” ad­lı makalesinde Türkçe ile Moğolca arasındaki akrabalığı ileri süren Altay dil birliği teori­sine karşı ortaya attığı görüşlerini bu­rada daha da delillendirdi.

2- Turkish and Mongolian Studies.  Eser uzunca önsözü ile birlikte on bir bölüm içinde Clauson’un Türk dili üze­rindeki araştırmalarının sonuçlannı top­lu bir şekilde açıklamaktadır. Türk dili­nin menşei ve tarihî gelişmesi, VIII. yüz­yıldan önceki yapısı ve fonetiği, en eski Türkçe ile Moğolca arasında münasebet meselesi gibi konular kitabın esasını teş­kil eder.

3- An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Ölümünden iki yıl önce yayım­ladığı bu son ve en önemli eseri, Clau­son’un 1940’lardan beri süren çalışmala­rının bir ürünüdür. 1950’lerde Radloffunkinin yenisi ve daha mükemmeli ol­mak üzere en eski devirlerden günümüze Kadar bütün Türk lehçelerini içine alan bir sözlük meydana getirmek düşünce­siyle yola çıkan Clauson, alt yıl kadar sü­ren bir çalışmadan sonra, altmışa yak­laşmış yaşı ile bu projesinin gerçekleş­mesinin mümkün olamayacağını anla-mşür. Bu sebepte on­dan daha mütevazi bir çapa indirdiği ça­lışmasıyla Türk dilinin sadece 1200 yılın­dan öncesi üzerindeki tarihî ve etimolo­jik sözlüğünü hazırlamaya hasretti. Ken­dine mahsus bir tertip tarzı olan sözlük­te, XII. yüzyıl sonuna kadar Sanskritçe, Arapça ve Farsça’dan doğrudan doğru­ya alınmış olanlar hariç, Türkçe yazılı me­tin ve vesikalarda geçen bütün kelime­ler toplanmış, mümkün olduğu kadarı ile bunların etimolojik açıklamaları yapılmıştır. Büyük bir boşluğu dolduran eser. kısa zamanda Türkoloji’nin temel müra­caat kitaplarından biri olmuştur. Bilinen tarzda bir alfabetik sıralama yerine yarı köken ve hece sayısına, yan alfabetik sisteme dayanan sözlükten istifadeyi kolaylaştıracak bir kılavuz olmak üzere.

A. RönaTas’ın başkanlığında P. Hajdu ve T. Mikola’nın iştirakiyle, I. cildi doğ­rudan doğruya alfabetik, ikincisi yapı bakımından sistematik bir genel indeksi yapılmıştır.

Clauson’un makaleleri arasında Türk dili ve Türkoloji ile ilgili olanlarının en önemlilerinden bazıları şunlardır: “Tur­kish Ghost WordsB; “A Note on Qapqan”; “The Ongin Inscriptİon”; “The Turkish Numerals”; “The Earliest Turkish Loan-Words in Mongolian”; “The Turkish Elements in 14th Century Mongolian”; “Notes on the ‘Irk Bitig”1; “The Muhabbatnâma of Xwârazmi”; “The Name Uygur”; “Early Turkish Astronomical Terms”; “A Lexicostatistical Appraisal of the Al­taic Theory; “The Origin of the Turkîsh “Runic” Alphabet”; “The Inscription at Ikhe Khushotu”; “Armeno-Qîpcaq”; “A Late Uygur Family Archive”; “Some Notes on the Inscription of Tonuquq”; “The Foreign Elements in Early Turkish”.

Clauson’un aşağıdaki makalelerinin ilk neşirleri ise Türkiye’de yapılmıştır: “Türk­çe Sözler Üzerinde Araştırmalar”; “The Concept of ‘Strength’in Turkish”; Three Notes on Early Turkish”; “The Turkish-KhotaneseVoca-bulary reedited”.

Diyanet İslam Ansiklopedisi