Şer’î Vergi

Maliye ile ilgili bir terim olarak kullanılan ”Şer’î Vergi” şeriat hükümlerine dayanılarak alınan vergiler hakkında kullanılmaktadır. Vesikalarda bunun yerine “tekâiif-i şer’iyye” tâbiri de kullanılmaktadır. Binaenaleyh, zekât, haraç, cizye ve öşür gibi vergiler bu kısma girmektedirler. Bu vergiler, zamana ve çeşitli devletlere göre değişik isimler altında da alınmışlardır. Nitekim Osmanlılarda meselâ haraç, diğer İslâm devletlerinde olduğu gibi, biri muvazzaf diğeri mukasem olmak üzere ikiye ayrılır. Fakat, Osmanlılar gibi, çok değişik ve farklı dil, din, mezhep ve iklimlerin bulunduğu bir devlette, bunun değişik isimlerle alındığını görmekteyiz. Nitekim, Harac-ı muvazzaf kısmına giren şu aşağıdaki vergiler, bu sözlerimizi doğrulayacaktır. Resm-i çift, Resm-i zemin, Resm-î âsiyâb, Resm-i tapu, Resm-i arus, Resm-i mücerred, İspenç ve Dühan. Bu yüzden, Osmanlı Devleti’nde bu isimle alman vergi çeşit ve isimleri seksen civarındadır. Bunlara karşılık fıkıh kitaplarında bulunmayıp kanunen konmuş bulunan vergiler de vardır. Bunlara da örfi vergi denmektedir. Şer’ı vergilerin çeşit ve durumları hakkında geniş bilgi, Abdurrahman Yetik’in Tekâlif Kavaidi Süleyman Sudı’nin Defter-i Muktesıd ve Ziya Kazıcı’nın Osmanlılarda Vergi Sistemi adlı eserlerinde vardır.