STATİK
ANALİZ

Statik analiz, zaman
unsurunun varlığını dikkate almadan, herhangi bir durumun de­ğişmeden aynen
kaldığını varsayan bir ana­liz şeklidir.

Ekonomik olayların
açıklanmasında ve belli amaçlara ulaşmak için alınması gere­ken önlemlerin
tespit edilmesinde, kuşku­suz ilk adım, hangi unsurun, hangi unsur­larla)
ilişkili olduğunu ve bu ilişkinin yö­nünü ve derecesini belirlemektir. Ancak iş
bununla bitmez. Belli ekonomik unsurların biraraya gelmeleri halinde ortaya
çıkacak sonucu da önceden tahmin etmek gerekir. Örneğin bir malın talebi ile
fiyatı arasındaki ilişkiyi belirlemeye çalıştığımızı düşüne­lim: Bunun için
sözkonusu malın belli talep şartlan altında piyasa fiyatının hangi dü­zeyde
belirleneceğini göstermesi gerekir. Bir başka deyişle iktisatçı, matematiksel
bir biçimde belirlediği ilişkilerden yararlana­rak belli çözümlere ulaşmayı
amaçlar. Ör­neğin talip miktarı belliyken tüketim harca­malarının miktarını
bulmak gibi.

Bu tarz yaklaşımın
matematiksel yönden anlamı çok sayıda denklemin birlikte çözümlenmesinden
ibarettir. İktisat yönün­den ise bir denge haline ulaşılması veya denge
değerlerinin bulunması sozkonusu-dur. Daha genel düzeyde bir lanım yaparsak
statik analiz yöntemi uygulanıyor diyebili­riz.

Statik analize denge
analizi adı da verilir. Zira genellikle benimsenen bir tanıma göre denge,
seçilmiş ve birbiriyle ilgili değiş­kenlerin, bulundukları durumu değiştirmek
için kendiliklerinden herhangi bir eğilim göstermemeleri halidir. Bu nedenle
denge hali sadece ele alınan değişkenler için söz-konusudur. Eğer değişkenlerin
sayısı değiş­tirilirse eski denge durumu geçerliliğini kaybeder. Gerçek bir
dengenin ortaya çıka­bilmesi için modele alınan her değişkenin beraberce
dengeye gelmesi gerekir. Değiş­kenlerden birinde bir değişme meydana ge­lirse,
bu değişme bir etki-tepki zincirleme-siyle tüm değişkenlerin değişmesine yol
açar. Önemli olan değişkenlerin kendilikle­rinden bir değişme eğilimi göstermemeleri­dir.
Böyle bir durumda model dışındaki un­surların değişmediği, sabit kaldığı
varsayı­lır. Eğer dışsal değişkenler ve parametreler değişirse model içindeki
değişkenler, yani içsel değişkenler de değişecek ve yeni bir değerde dengeye
gelecektir.

Denge hali, değişme
eğilimi bulunma­yan bir durumu yansıtmaktadır. Bu nedenle denge durumu
analizine “statik analiz” adı verilir.

Ekonomik hayat bir
statik model çerçe­vesinde ele alındığı zaman, sadece ekono­mik değişkenlerin
denge değerleri ile ilgile­nilir. Ayrıca denge değerleri de spontanedir (yani
kendiliğinden meydana gelir).

Statik analizin (veya
denge analizinin) iktisatçıya sağladığı görüş ufkunu belirlemekte yarar vardır.
Statik analizde bağım­sız değişkenler ve parametreler belli değer­ler aldığı
zaman, bağımlı değişkenin alması zorunlu değeri bulabiliriz. Örneğin, bir pi­yasada
bir malın talep ve arz fonksiyonları belirli ise, bu piyasada dengenin sağlanma­sı
yani talebin arza eşit olması için “denge fiyaü”nin ne olması
gerektiğini araştırmak, statik analizin temel konusu idi. Aynı şekil­de bir
ekonomide tüketim, yatırım ve devlet harcamaları belli ise, toplam talebin
toplam arza eşit olması için gerekli “millî gelir den­ge seviyesi”nin
ne olacağını bulmakla sta­tik millî gelir analizine ulaşılır.

Bir başka deyişle
statik analizin temel amacı, bağımlı (içsel) değişkenlerin denge değerlerini
bulmaktır. Günlük gözlemleri­miz ise bize çoğu defa bir malın talebi ile ar­zının
birbirine eşit olmadığını, devlet büt­çesinin çoğu defa açık vererek devlet harca­malarının
sene başında planlanan büyüklü­ğü aştığını gösterir. Böyle bir durumda sta-

tik analizin değeri
var mıdır? Bu soruya ve­rilecek cevap statik analizin hem değerini hem de
noksanlarını anlamamıza yardımcı olur. Yine bir mala ait piyasayı düşünelim.
örneğin, buzdolabı veya çamaşır makinası gibi dayanıklı tüketim malı piyasası
söz ko­nusu olsun. Zaman içinde üretim, pazarla­ma, fiyat artışları vb. gibi
nedenlerle mal ta­lebi ile mal arzı arasındaki denge bozulabi lir, biri
diğerinden az veya fazla olabilir. Ancak böyle bir durumda fiyat, talep ile arz
arasındaki dengesizliğe göre ya artma yö­nünde veya azalma yönünde devamlı deği­şecektir.
Fiyat düzeyindeki bu devamlı de­ğişiklik talep-arz eşitliği sağlanıncaya ka dar
sürecek ve talep arza eşit olduğu zaman fiyat belli bir seviyeye ulaşacak ve
talep ile arz arasındaki eşitlik bozulmadan kaldığı sürece fiyat da bu seviyede
devamlılık ka­zanacaktır.

Statik analiz;
talep-arz-fiyat arasındaki bu ilişkinin bize sadece sonucunu söyler.

(SBA)