Paul Valery Kimdir, Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği, Hakkında Bilgi

VALERY, Paul (1871-1945)

Fransız, şair, yazar ve düşünür. Zihinsel bir arayışı yansıtan şiirleriyle çağdaş Fransız şiirinin en önemli adlarından biri olmuştur.

Paul Ambroise Valery 30 Ekim 1871’de Sete’de doğdu, 20 Temmuz 1945’te Paris’te öldü. Annesi İtalyan, babası Korsika asıllıydı. Valery liseyi Montpellier’de bitirdikten sonra Montpellier Üniversitesi’ nde hukuk öğrenimi gördü. Ancak daha çok edebiyat ve mimarlıkla ilgileniyordu. Yirmi yaşında Paris’e gitti. Gide ve Mallarme gibi ünlü şair ve yazarlarla tanıştı. O yıllarda genç simgeci (sembolist) şairlerin oluşturduğu sanatçılar çevresine katıldı. 1888-1891 döneminde yazdığı, birçoğu Mallarme etkisindeki şiirlerini Simgeciler’in dergilerinde yayımladı ve ilgiyle karşılandı.

Ancak daha sonraki yıllarda duygusal olan her şeyle birlikte sanata da kuşkuyla yaklaşmaya başladı. 1892’de verdiği bir kararla şiir yazmaktan vazgeçti. 1896’da yazdığı “La soiree avec Monsieur Teste”in (“Monsieur Teste ile Bir Akşam”) kahramanı gibi zihnin yasalarını aramayı temel alan bir yaşam tarzını benimsedi. İlgisi, bir sanat ürünü yaratmaktan sanatçı ile ürün arasındaki ilişkilerin incelenmesine kaydı. “Introduction â la methode de Leonard de Vinci” adlı düzyazı yapıtı da soyut zihin çalışmalarına yöneldiği bu dönemin ürünüdür.

Valery, bu yıllarda matematik, fizik, felsefe, psikoloji, siyaset, dil, bilinçlilik, düş ve bellek gibi çeşitli alan ve konularla igilendi, düşüncelerini günlüklerinde dile getirdi. Bunlar ancak ölümünden sonra Les cahiers (“Defterler”) adıyla yayımlandı. Valery 1897-1900 arasında Savunma Bakanlığı’nda, 1900’den sonra da bir ajansta çalıştı.

1912’de, yirmi yıllık bir suskunluk döneminden sonra, Gide’in ısrarı üzerine yeniden şiire başladı. 1917’de yayımladığı La Jeune Parque (“Genç Kader Tanrıçası”) adlı yapıtıyla kısa zamanda büyük bir ün kazandı. Bunu izleyen Albüm de vers anciens, 1890-1900 (“Eski Dizeler Albümü, 1890-1900”) ve Char-mes (“Büyüler”) ile döneminin en büyük Fransız şairlerinden biri olarak tanındı. 1922’den sonra şiir türünde önemli bir ürün vermeyip yalnızca felsefe, kültür ve ahlak üzerine düzyazı yapıtlarını yayımla-dıysa da, Paris sanatçı çevrelerinin en gözde kişilerinden ve Fransız kültürünün hem ülke içinde, hem de dışındaki en önemli temsilcilerinden biri olarak kalmayı sürdürdü. 1925’te Fransız Akademisi’ne üye seçildi. 1937’de College de France’ta kendisi için açılan şiir kürsüsünde ders vermeye başladı.

Valery’nin şiirinin ayırt edici özelliği, esini değil zekâyı temel almasındadır. O, dokunaklı, duygusal, coşkulu, gizemli bir şiire karşı, zihinsel süreçlerin açık seçik bir biçimde sözcüklere döküldüğü, retorikten uzak, usa yakın, denetimli bir şiiri benimsemiştir. Geleneksel şiir ve ölçü biçimlerini kullanmış, sözcüklerin müziksel özelliklerini öne çıkartmıştır. Zorunluluk, rastlantı, varlık, bilinç, yaratım, düş, uyanış gibi konuların soyut çözümlemelerine girişmekle birlikte yoğun bir lirizmi ve tensel bir anlatımı yakalayabilmiştir. Birçoğu özlü sözler biçiminde olan düzyazı ürünlerinde de usta bir dil kullanımı ve incelikli bir anlatım vardır. Valery’nin sanatla olan ilişkisinde geçirdiği kararsızlık, şiirinin ve düşüncesinin önemli bir teması olan düşünce ile eylem, bilme ile davranma arasındaki çelişkinin anlatımıdır. Valery, edebiyatı doğruluktan ve zihinsel olanı yansıtmaktan uzak görerek küçümsemekle birlikte, Fransız şiirinin en usta şairlerinden biri olmuş, yalnızca bir düşünce adamı olmayı yüceltse de, Fransa’nın kültür temsilcisi olarak benimsenmiştir. Bu çelişkilerin sonucunda ortaya çıkan şiir, soğukkanlı, mesafeli ve ölçülü bir tavırla yoğun bir duyarlılığı kaynaştıran, çözümleyici ve entelektüel bir şiir olmuştur.

• YAPITLAR (başlıca): Şiir: La Jeune Parque, 1917, (“Genç Kader Tanrıçası); Albüm de vers anciens, 1890-1900, 1920, (“Eski Dizeler Albümü, 1890-1900”); Char-mes, 1922, (“Büyüler”). Düzyazı: Variete, 5 cilt, 1924-1944, (“Çeşitleme”); L’âme et la dance, 1925, (“Ruh ve Dans”); Analecta, 1926, (“Seçme Yazılar”); Regards sur le monde actuel, 1931, (“Bugünkü Dünyaya Bakış”); Pieces sur l’art, 1931, (“Sanat Üstüne Yazıİar”); Degas, danse, dessin, 1938, (“Degas, Dans, Resim”); Tel quel, 2 cilt, 1941-1943, (“Olduğu Gibi”); Les cahiers, (ö.s.), 1957-1961, (“Defterler”).

• KAYNAKLAR: A.Gide, P. Valery, 1947; J.Hytier, La poetique de Valery, 1953; W.N.Ince, The Poetic Theory of Paul Valery, 1970; J.Robinson, L’analyse de l’esprit dans les Cahiers de Valery, 1963.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi