Mehmet Ali Aynî kimdir? Hayatı ve eserleri
Mehmet Ali Aynî kimdir? Hayatı ve eserleri: Serfiçe’de (Manastır) doğdu (1869). Ortaöğrenimini Selanik’te, yükseköğrenimini Mülkiye Mektebi’nde tamamladı (1888). Arapça, felsefe, tarih öğretmenliği yaptı. Elazığ, Bitlis (1911), Yanya ve Trabzon (1912) valiliklerinde bulundu. Darülfünun Edebiyat Bölümü’nde (1914-17) Cumhuriyet’in ilanından sonra ilahiyat Fakültesi ve Harp Okulu’nda felsefe, tasavvuf ve ahlak dersleri verdi. İstanbul Üniversitesi İslam İlimleri Tetkik Enstitüsü Dinler Tarihi Ordinaryüs profesörlüğüne atandı (1933). İstanbul’da öldü (30 Kasım 1945).
Harward (1926), Oxford (1930) Uluslararası Felsefe Kongresi’nde ülkemizi temsil eden Mehmet Ali Aynî “vahdedi vücuda inanmış bir tasavvufçu olarak” tanınmıştır. Batılı düşün adamlarından yaptığı çevirilerin yanı sıra istatistik, felsefe, edebiyat, psikoloji vb. dalında yayımlanan kitapları vardır. XVI. yüzyıldan itibaren düşün tarihinde geçmiş ahlakçıları tanıtmayı amaçlayan yapıtı Türk Ahlâkçıları (1939) adını taşır. Çeşitli konularda İslamcı, milliyetçi ve sosyalist düşün adamlarını eleştiren yazılarıyla da tanınan Mehmet Ali Aynî, Milliyetçilik (1943) adlı yapıtında “ırk”, “millet”, “kavim”, “ümmet”, “halk” ve “devlet” kavramları üzerinde durarak, devletin tarihsel gelişimi üzerine bilgi verir. Ulusların oluşumunda dilin işlevleri üzerinde durur. Aynî’ye göre ahlak, gelenek, anı, ortak çıkar gibi “milliyeti teşkil eden unsurlar” dilde saklıdır. “Kavmin istidat ve kabiliyeti”, konuştuğu dilde görünmektedir. Dil, “teknik ve estetik” değerler bütünüdür. Batıda dinsel reformlar aşamasında birçok ülkede “halk Allaha kendi ana diliyle ibadete başlamış”, “İncil ve ibadet millileşmiştir.” “Kültürün ulusallaşması için dilin bağımsız ve ulusal olması gerekir.” (Milliyetçilik, sf. 24-25).
“Milli hars (kültür) milletin diliyle birlikte kendine mahsus olan dini, ahlaki, bedii duygular toplamı” biçimindeki ulusal kültür tanımıyla Ziya Gökalp’e yaklaşan Mehmet Ali Aynî “reformist İslamcılar”ın çalışkan kalemlerinden biri sayılıyor.
BAŞLICA YAPITLARI
Kaynak: Çağdaş Türk Edebiyatı 4, Cumhuriyet Dönemi 2, Şükran KURDAKUL, 1994, Evrensel Basım Yayın.