Tarih

Mazhar Müfit Kansu Kimdir, Hayatı, Siyasi Faaliyetleri

Ahmed Mazhar Müfit Kansu. Türk siyaset adamı, idareci (d. Denizli 1873- ö. İstanbul 1948).

İlk ve ortaöğrenimini Edirne’de gördükten sonra Gelibolu’da (1891) ve Edirne İdadisi’nde tarih ve matematik öğretmenliği yaptı. 1897’den sonra idareci olarak görev alan Kansu, Havza, Çorlu, Cisri-ergene (Uzunköprü) ve İskeçe kaymakamlığında, 1908’den sonra da Gümülcine, Lazistan, Mersin, İzmit ve Balıkesir mutasarrıflıklarında bulundu. İdareciliğinin yanı sıra siyasetle de ilgilenerek İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin üyesi oldu. 1918’de Rus işgalinden yeni kurtulan Bitlis’e vali atandı. Bu sırada Vahideddin başa geçmiş, İstanbul İngilizler tarafından işgal edilmişti. Bundan kuvvet alan Hürriyet ve İtilâf Partisi de İttihatçı avına girişmişti. Partinin yayın organları İttihatçı valilerin görevinden alınacağını duyuruyordu. Üstelik İstanbul Hükûmeti’nin doğu vilâyetlerinin, gerekirse, Ermeniler’e bırakılacağını bildirmesi olayları tam olarak izleyemeyen Kansu’yu iyice endişelendiriyordu. Bu olayların ardından Mustafa Kemal’in Amasya’dan Kansu’ya çektiği telgrafta, Bitlis Müdafaai Hukuk Cemiyeti ve üyeleri hakkında bilgi istemesi üzerine bunun İttihatçılar ve Müdafaai Hukuk Cemiyeti üyelerini ortadan kaldırmak için hazırlandığını düşünerek telgrafın şifresini çözemediğini, onun için olumlu bir cevap veremeyeceğini bildirdi. Çünkü Mustafa Kemal’i iyice tanımıyor, amacının ne olduğunu bilmiyordu. Bunun üzerine İstanbul Hükûmeti’nden görevinden geri alınmasını istedi. Zaten görevine son verilmiş ve Ermeni tehciriyle ilgili olarak hakkında tutuklama emri çıkarılmış olduğunu öğrenince Kansu, İstanbul’a gitmektense Erzurum’a giderek olayların gelişimini anlamak istedi. Erzurum’a gittiği zaman Kâzım Karabekir’den öğrendiği Muştafa Kemal’in programı ona eski güvenini tekrar kazandırdı ve burada kalarak kongrenin hazırlık çalışmalarına katıldı. Mustafa Kemal ile tanıştıktan sonra aralarında sıkı bir dostluk kuruldu. Kongreye Bitlis delegesi olarak girdi, kongre çalışmaları sürerken, İstanbul Hükümeti Erzurum valisinden Ermeni tehciriyle ilgili olarak Mazhar Müfit’in tutuklanmasını ve İstanbul’a gönderilmesini istiyordu. Mazhar Müfit, kendisine emri nükteli bir ifadeyle tebliğ eden ve gerçekte gereğini yerine getirmeğe hiç de niyetli olmadığı anlaşılan Erzurum vali vekili Kadı Hurşit Efendi’ye emri yerine getiremiyeceğini, çünkü Anadolu’nun kurtuluşu için çalıştıklarını bildirdi.

Sivas Kongresi’ne de katılan Mazhar Müfit, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinde yeraldı. Heyeti Temsiliye üyeliğine seçildi. Heyet Ankara’ya geldiği sırada İstanbul’da son Meclisi Mebusan toplanıyordu. Kansu, Mustafa Kemal’in de isteğiyle İstanbul’a gitti. Felâhı Vatan Grubu’nun çalışmalarına katıldı ve Meclis’e Hakkâri milletvekili olarak girdi. Heyet adına Vahideddin ile görüşerek ona Anadolu’ya geçmesini teklif etti. İstanbul işgal edilip Meclisi Mebusan feshedilince, Kansu. gemiyle Beyrut’a geçti. Oradan Silifke yoluyle Ankara’ya geldiği zaman TBMM açılmıştı. Hakkâri milletvekili olarak görev aldı; milletvekilliği dışında Elazığ valiliğine de atandı. 1923, 1939 dönemlerinde Denizli milletvekilliği ve 1925’te Doğu İstiklâl Mahkemesi’nde başkanlık yaptı. 1939-1946’da Çoruh milletvekiliydi. Mustafa Kemal’in Milli Mücadele döneminde ve Cumhuriyet yıllarında yakın arkadaşlarından olan Kansu’nun Erzurum’dan ölümüne kadar Atatürk’le beraber adiyle 4 mart 1948’den itibaren Son Telgraf gazetesinde yayımladığı anıları, 1966’da Türk Tarih Kurumu tarafından iki cilt olarak basıldı.