Lucius Apulleius kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Lucius Apulleius kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (2. yy) Numidyalı düşünür. Mantık önerme­lerini belli ilkelere göre yeniden dü­zenlemiştir. Numidya’da Madareus’da doğdu, öldüğü yer bilinmiyor. İlköğrenimini Kartaca’da bitirdi, sonra Atina’ya gitti. Yunan felsefesi okudu, özellikle Platon üzerinde çalıştı. Daha sonra Roma’ya gitti, Latince öğrendi. Bir süre avukatlık yaptı. Anası, babası öldükten sonra kendisine kalan önemli gelirle uzun süren gezilere çıktı; Mısır’ı, Doğu ülkelerinin bir bölümünü gezdi. Geleneklerle, inançlarla, din uygu­lamalarıyla ilgili bilgiler topladı. Bir ara Mısır’da Oziris tarikatına girdiği söylenir. Roma’ya dönünce Aemelia adlı varlıklı bir dul kadınla evlendi. Kendisini çekemeyenlerce bağıcılık, büyücülükle suçlandı. Yar­gılandı, aklanınca Kartaca’ya döndü. Söylev konula­rında dersler verdi.

Apulleius, yalnız felsefe değil, matematik, gökbi­lim, müzik, botanik konularında da çalışmış, bu alanlarda kitaplar yazmıştır.

Apulleius felsefeye tanrıbilimle ilgili sorunlara çözüm arayarak girmiş, özellikle Tanrı ve evren konuları üzerinde durmuştur. Ona göre Tanrı ile evren ayrı birer varlıktır. Tanrı evrene doğrudan doğruya karışmaz. Tanrı ile evren arasında birtakım yardımcı güçler vardır. Bunlar Tanrı’nın buyruğu altındadır. Bu yardımcılar yel gibi çok ince bir nesneden oluşmuştur; yeryüzüyle, gökyüzü arasında bulunan geniş bir alanda otururlar. Bunlar gizli güçlerdir, bütün olup bitenleri bildikleri gibi kişilerin içinden geçen, başkalarına aktarılmayan düşünceleri de bilirler. Tanrı, kişiyi önemli bir işle görevlendirdi­ğinde o gizli güçlerden biri, gizlice kişinin yüreğine girer, ona yapacağı işi öğretir. Nitekim, Sokrates’in “Daimon” dediği, kendisine bilgi veren varlık da böyledir. Apulleius bu görüşünü Deus Socratis (“Sok­rates’in Tanrısı”) adlı yapıtında dile getirmiştir.

Mantık önermelerini belli harflerle gösterme yöntemini bulan da Apulleius’tur. Mantık konularını içeren De Dogmata Platonia (“Platon’un Düşünceleri Üstüne”) adlı yapıtında uyguladığı yöntemle, Orta Çağ boyunca geliştirilen mantığın temellerini kur­muştur. Mantıkta geçen tümel olumlu önermeleri (A), tümel olumsuzları (E), tikel olumluları (I), tikel olumsuzları (O) harfleriyle göstermiştir. Ondan son­ra bu yöntem benimsenmiş, bütün mantık öğretimin­de uygulanmıştır.

Apulleius’un felsefe konularını içeren görüşleri yazınla ilgili yapıtlarında da bulunmaktadır. Özellikle Aureus Asinus (“Altın Eşek”) adlı yerici kitabında işlediği konu, sonraki çağlarda felsefeyle ilgili düşün­celeri bir yazın türü içinde vermeyi yeğleyen yazarla­ra öncülük etmiştir. Öte yandan dine aykırı davran­makla suçlanıp yargılanması sırasında savunmalarını topladığı Oratio Promagia adlı yapıtıyla Sokrates’in savunmasını konu edinen “apologia” türünü sürdür­düğü görülür.

Değişik konulardaki görüşlerini, birer söylev bütünlüğü içinde dile getiren Florida (“Bitkiler Üstü­ne”) adlı kitabı kendi türünde ilk örnektir.

Apulleius, felsefe sorunlarının kimini, alaycı, yerici bir söyleyişle dile getirirken çağının yönetim biçimlerini, bozulmuş, yozlaşmış toplum kurumla­rını gözönünde bulundurur. Bu alanda Cervantes, Rabelais, Voltaire gibi yazarlara öncülük ettiği söyle­nebilir.

YAPITLAR:

Opera Omnia, (ö.s.) 2 cilt, 1614 (“Bütün Eserleri”).

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 7. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983