Kurşunlu Camii ve Külliyesi -Eskişehir- Mimari, Tarihçesi, Hakkında Bilgi

Eskişehir’de Çoban Mustafa Paşa tarafından XVI. yüzyılın ilk çeyreğinde kurulan külliye. Odunpazarı semtinde bulunan eser Üs­küdar Payas güzergâhındaki menzil külli­yelerinden biridir. Cami girişinin üstünde yer alan kitabeden ebced hesabına göre 921 (1515) tarihi çıkmaktadır. Ancak ki­tabede Kanunî Sultan Süleyman’ın adın­dan ve banisi Mustafa Paşa’nın vezirliğin­den bahsedilmektedir. Çoban Mustafa Paşa’nın vakfiyesi ise 1526 tarihlidir. Kita­bedeki tarih, ifadeler ve vakfiyenin tari­hi dikkate alınarak külliyenin 1515-1526 yılları arasında inşa edildiği belirtilmek­tedir.

Külliyenin mimarı henüz tam olarak be­lirlenememiştir. Mimar Sinan’dan önceki başmimar olan Acem Ali’nin döneminde inşa edilen ve büyük ihtimalle Acem Ali’ye ait olabileceği belirtilen külliye­lerden hareketle bu külliyenin mimarının da Acem Ali olabileceği ileri sürülür. Bu konuda kitabedeki 1515 tarihinden çok Kanunî Sultan Süleyman’ın adı ön plana çıkarılarak yorum yapılmıştır. Mimar Si­nan’ın eserlerinin listesini veren Tuhfetü’l mi’marîn’de sadece kervansarayın adı kayıtlı olup diğer yapılardan söz edil­memiştir. Mimar Sinan’ın bu külliyede yalnız kervansarayda tamir yapmış olabi­leceği düşünülebilir. Külliyenin 9 Cemâziyelevvel 1248’den (4 Ekim 1832) biraz önce sona eren bir tamir geçirdiği bilinmektedir. Ayrı­ca külliyenin değişik binalarında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 1955″ten günümüze kadar birtakım onarımlar ger­çekleştirilmiştir.

Mustafa Paşa’nın vakfiyesinde belirtil­diğine göre külliye cami, yirmi hücreli bir zaviye, sıbyan mektebi, misafirhane (tabhâne), mutfak, odun deposu, fırın, yemek­hane, düşkünler evi, çeşme ve ahırdan (kervansaray) oluşmaktadır. Günümüzde cami, sibyan mektebi, misafirhane, mutfak, yemekha­ne ve kervansaray ayaktadır. Külliyenin kuzey girişinin sağındaki çeşmenin vakfi­yede kayıtlı çeşmeyle ilgisini tesbit etmek güçtür. Caminin kuzeyindeki şadırvan 1960″lı yıllarda yapılmıştır. Bu şadırvan, baklavalı başlığa sahip sekiz mermer sü­tunun desteklediği geniş saçaklı bir kü­çük kubbeyle örtülmüştür. Külliyeyi oluş­turan binalar külliyenin çekirdeği olan ca­minin doğu, güney ve batı tarafında” U” düzeninde sıralanmıştır. Duvarla birbiri­ne bağlanan yapılar aynı zamanda bir dış avlu meydana getirmektedir. Dış avlunun çevreyle irtibatı her kenarındaki birer ka­pıyla sağlanmaktadır. Arazinin durumun­dan dolayı külliye binaları arasında kod farklılığı bulunmaktadır.

Cami