Kürsü Nedir, -Cami Mimarisinde- Tarihçe, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Kürsü. Türk ve İslâm mimarisinin öğelerinden biri.

Asıl şekli Arapça kürsî olup Türkiye’de özellikle cami ve medreselerde vaaz veya ders vermeye mahsus, üstüne genelde merdivenle çıkılan bir mimari öğedir. Kür­sü, değişik çağlarda ve çeşitli müslüman milletlerde az çok farklı fakat birbiriyle ilişkili mânalarda kullanılmıştır. Meselâ Kabe’nin kapısındaki üst basamağı eşiğe denk gelen hareketli merdivene, üç veya dört ayaklı tabureye, Örekeye (doğum is­kemlesi ), arkalıklı sıra ve küçük masa gibi eşyalara kürsü denilirken rahle, usturlap kereveti, müzehhip tezgâhı, yüzük kaşı (taş oturtulan yer), muska mahfazası, çakmaklı tüfeklerin levha kısmı, tuğrada padişah isminin yazıldığı yer, ayrıca payi­taht kürsü olarak anılmıştır. Bununla bir­likte kürsü denilince ilk akla gelen şey, cami ve medreselerle günümüzde üni­versite dersliklerinde ve parlamento, kon­ferans salonları gibi konuşma yerlerinde kullanılan mimari öğedir. “Vaiz kürsüsü” adıyla da bilinen cami kürsüsü, cuma günleri camide vaaz veren hocalara “kürsü şeyhi” denilmesine ve bir memurluğun doğmasına sebep olmuştur. İslâm sanat ‘tarihinde bilinen en erken tarihli kürsü, Tûrisînâ St. Catherine Manastırı içindeki camide muhafaza edilen Fatımî dönemi­ne ait kürsüdür. Kürsünün Fâtımîler’den itibaren yaygınlaşmaya başladığı görül­mektedir.

Türk mimarisinde kürsüler çok defa ah­şaptan hareketli, bazan da duvara veya taşıyıcı bir ayağa bağlı olarak taştan ya­hut yine ahşaptan sabit biçimde yapıl­mıştır. Kürsülerin alt kısmına “kürsü aya­ğı”, gövdesine “kürsü bedeni / gövdesi” veya “kürsü taşı” denir; sedir bölümü, yani oturulan kısmı korkuluk-şebeke ile çevrilidir ve genellikle önünde konuşma­cının kitap ve notlarını koyması için bir tabla veya rahle bulunur. Bilhassa sabit kürsü örneklerinde şekiller yapıldıkları ça­ğın sanat üslûplarına, bulundukları yere ve kullanılan malzemeye göre değişir; ta­şınabilen ahşap örnekler de yine devir üs­lûplarına göre farklılıklar gösterir. Osmanlı mimarisinin klasik devrinde umumiyetle kürsülerin ayak kısmı kafes oyma (ajur) geometrik, gövde kısmı sedef kakmalı ge­ometrik ve şebeke kısmı yine kafes oyma geometrik süslemelere sahiptir.