Kayyum Nasıri Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Kayyûm Nâsırî (1825-1902) Tatar Türkleri’nden yazar, muallim ve dil âlimi.

15 Şubat 182S’te Kazan civarındaki Yu­karı Sırdan köyünde doğdu. Asıl adı Abdülkayyûm’dur. Dedeleri ve babası bölge­nin tanınmış âlimlerindendi. Babası Abdiinnâsır Molla, Nâsırî’ye temel dinî bilgi­leri öğrettikten sonra onu Kazan’a götü­rerek Akmescid (Beşinci Mahalle) Medre-sesi’ne verdi. Burada 1855 yılına kadar dinî eğitim gördü; Arapça. Farsça ve Rus­ça öğrendi. Rus çocuklarının okuduğu ibtidâî dinî okulda ve bu okulun devamı olan İlahiyat Akademisinde Tatarca öğ­retmenliği yaptı. 1871 yılında işten uzak­laştırılınca medreselerde okuyan Tatar çocuklarına Rusça kursları düzenledi. 1873te müslüman mektepleri müfettişi Radloff un yardımıyla Muallim Mektebi’nde Tatarca dersler vermeye başladı. Fakat Radloff la aralan açılınca görevinden isti­fa etti. 1879 yılına kadar bazı Rus okulla­rında da öğretmenlik yaptıktan sonra gö­revini bıraktı. Geçimini tercümanlık, ki­taplarının geliri ve Rusça bilmeyen Tatar-lar’ın resmî dairelerdeki işleri için yazdı­ğı dilekçelerle sağlamaya çalıştı.

186O’lı yıllardan itibaren yayıncılık işine girişen Nâsırî risalelerinin büyük bir kıs­mını çeşitli kitaplardan toplayarak kaleme almıştır. Nâsırî’nin en önemli yönlerinden biri dil konusundaki görüş ve faaliyetleri­dir. Eskiden beri İdil-Ural bölgesinde sü­regelen Osmanlı ve Çağatay Türkçesi ka­rışımı bir Tatar Türkçesi yerine müstakil, saf Tatarca’yı ön plana çıkarmaya çalış­tı, ancak bu hususta yalnız kaldı. Tatar Türkçesİ’nİn Çağatayca’nın bir kolu oldu­ğunu, kendine has kaide ve usullerinin bulunduğunu savunarak saf Tatarca ile yazı yazmaya gayret etti.

1871’de İdil-Ural bölgesinde ilk defa takvim (salname) geleneğini başlatan Nâ­sırî bunu 1897 yılına kadar sürdürdü. Nâ­sırî, çıkardığı takvimlerde genel takvim bilgilerinden başka tarih, coğrafya, halk edebiyatı gibi konularda da makaleler yazdı. Ayrıca Türk-Tatar toplumu arasın­da ilk defa matematik, geometri, coğraf­ya, anatomi ve sağlık bilgisi ders kitapları kaleme aldı ve bu ilim dallarında yeni Ta­tarca terimler geliştirmeye çalıştı. Maka­leleri Rus coğrafya cemiyeti mecmuasın­da yayımlandığı gibi 2 Kasım 1885 tari­hinde Kazan Üniversitesi Arkeoloji-Tarih ve Etnografya Cemiyeti’ne aslî üye seçil­di.

Tatar yenilikçilik (Cedîdcilik) düşüncesi­nin en önemli temsilcilerinden olan Kay-yûm Nâsırî Tatarlar’ın cahilliğinden ve eğitime önem vermemelerinden şikâyet ediyordu. Özellikle yazdığı ders kitapları, tâlim ve terbiye konusundaki görüşleriy­le döneminde Gaspıralı İsmail ile başlayan eğitimde yenileşme (usûl-i cedîd) hareke­tinin öncülerinden sayılıyordu.