İvo Andriç kimdir? Hayatı ve eserleri
İvo Andriç kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1892-1975) Yugoslav öykücü, romancı. Osmanlı döneminde Bosna ve çevresini anlatan tarihsel romanlarıyla tanınmıştır. 10 Ekim 1892’de Bosna’nın Dolats kasabasında doğdu. Katolik Sırp bir zanaatçının oğludur. Çocukluğu, Drina nehri kıyısındaki Vichegrad kasabasında geçti. Öğrenimini Saraybosna’da yaptı. 1914’te Bosna’daki ulusal kurtuluş hareketine katılması nedeniyle Avusturya-Macaristan imparatorluğu makamlarınca hapsedildi, daha sonra da Zeritsa’ya sürüldü. İmparator Charles’ın tahta geçişiyle çıkarılan genel aftan yararlanarak 1917’de serbest bırakıldı. I. Dünya Savaşı’ndan sonra öğrenimine devam etti. Graz Üniversitesi’nde doktora sınavı için “Osmanlı İdaresindeki Bosna-Hersek’te Kültür Hayatı” konusunu seçti. Zagreb ve Viyana Üniversitesi’nde filoloji öğrenimi gördü, iki Dünya Savaşı arasında, edebiyat çalışmalarının yanı sıra, diplomat olarak görev yaptı. II. Dünya Savaşım Alman işgali altındaki Belgrad’da yaşadı. 1961 yılında, Nobel Ödülü’nü alan ilk Yugoslav yazar oldu. 13 Mart 1975’te Belgrad’da öldü.
Andriç edebiyat yaşamına Amerikan şairi Walt Whitman’dan çevirdiği şiirlerle başladı. Anglo-Saxon dünyasıyla ilgisi bunun dışına fazla taşmayan Andriç, yapıtlarının büyük bir bölümünde Bosna tarihi ve kültür yaşamıyla ilgilendi. Ivo Andriç’i tanıtan ilk kitabı, 1918’de sürgündeyken yazdığı lirik bir düzyazı denemesi olan Ex ponto’dur (“Denizden“). Daha sonra cezaevi anıları, 1920’den başlayarak da öyküleri yayımlandı. Andriç’in yapıtları içerisinde en önemlileri Na Drini çupriya (Drina Köprüsü), Travniçkah ronika (“Travnik Günlüğü“) ve Prokleta aveija (Uğursuz Avlu) adlı tarihsel romanlarıdır.
Na Drini çupriya, yazarın Yugoslavya’da en çok okunan, Arapça, Türkçe ve Çince dahil 21 dile çevrilen en tanınan romanıdır. Andriç’in çocukluk yıllarını geçirdiği Vichegrad kasabasında 1571 yılında Bosna asıllı Osmanlı sadrazamı Sokullu Mehmed Paşa tarafından yaptırılan Drina Köprüsü, romanın baş kahramanıdır. Andriç, azgın Drina nehrinin Bosna-Hersek ve Sırbistan yakalarını birleştirerek, insanları birbirine bağlayan bir sembol olan bu köprünün çevresinde kümelenen olayları, hikâyeleri, efsane ve tarihi bilgileri epik bir anlatımla yansıtır. Travniçkah-ronika Bosna’nın Travnik iline Napolyon döneminde gönderilen bir Fransız konsolosunun doğayla karşılaşmasının hikâyesidir. Fransız diplomatının Avusturya konsolosu, Osmanlı idareciler ve Fransisken papazlarıyla süren çekişmelerinin ardında Osmanlı idaresindeki Bosna’nın kültürel tarihi anlatılır. Prokleta aveija ise, Haçlı Seferleri sırasında Bosna’ya yerleşen ve Katoliklik’i yaymaya çalışan Fransisken papazlarının Bulgarlar ve Osmanlı Türkleri’yle çelişkilerini konu alır.
Andriç’in yapıtlarında bir yandan epik tarihsel bir anlatım, öte yandan da insanın varoluşunu trajik bir yalnızlık olarak ele alan bir duyarlılık vardır. Dış dünyanın yabancı ve acımasız koşullarını, kederli bir insancıllıkla tarafsız bir tarihselliği birleştirmeye çalışan bir üslupla yansıtmıştır. Nobel Ödülü Komitesi, Andriç’in özellikle de Na Drini çupriya’nm “epik gücü”nü vurgulamıştır.
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 6. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983