İBNÜ’S-SÂİB EL-KELBÎ KİMDİR? HAYATI VE ESERLERİ

Muhammed b. es-Sâib el-Kelbî el-Kûfî, meşhur bir zâttır. Künyesi Ebü’n-Nasr’dır. Dedesi ile babası Cemel Vak’ası’nda Hazret-i Alî tarafında bulun­dukları gibi kendisi de (Cemâcim) vakıasında İbn-i Eş’as ile beraber bulun­muştur. Şîa-i Alîdendir. Kûfe’de doğmuş, yine orada (146) târihinde vefat etmiştir.^[68]

Mevki-i  İlmîsi:

 Kelbî, muktedir bir âlimdir. Ensâba vâkıf, kuvvetli bir muhaddistir, müfesstrdir. Ümmü Hânî Hazretlerinin âzadlısı Ebû Sâlih-i Bâzân ile Şa’bîden ve biraderleri Süfyân ile Seleme’den rivayette bulunmuştur. Kendisinden de Sevrî, İbn-i Uyeyne, Hammâd b. Seleme, İbnü’l-Mübârek, İbn-i Cüreyc, İbn-i İshâk, Süddî-i Sağîr, Ebû Avâne, Ebû Bekr b. Ayyaş rivayette bulunmuş­lardır.

Kelbî’ye bilâhare nisyân târî olduğu mervîdir. İbn-i Adiyy diyor ki: “Kelbî’nin sâlih hadîsleri vardır. Bilhassa Ebû Sâlih’den rivayet ettiği hadîsler.. Hiçbir kimsenin ondan mufassal tefsiri yoktur. Kendisinden birçok sikat rivayette bulunmuş, tefsirini memnuniyetle karşılamışlardır. Fakat ha­dîsleri arasında münkerleri de vardır. Zuafâ arasındaki şöhretine rağmen hadîsleri yazılabilir.”

Kelbî,- tefsirini, Ebû Salih vasıtasıyla İbn-i Âbbâs’dan nakletmektedir. Halbuki Ebû Salih’in İbn-i Âbbâs’dan tefsir dinlediği, telâkki ettiği sabit de­ğildir. Bunu İbn-i Hibbân tasrîh ediyor. Bu cihetle “Kelbî tarîki, İbn-i Abbâs’a varan tarîklerin en zaîfidir.” deniliyor. Maahâzâ Sa’lebî, Vahidî bu tarikden birçok şeyler tahrîc etmişlerdir.

İbn-i Merdeveyh, Kelbî tarikiyle İbn-i Âbbâs’dan şöyle naklediyor :

“Birgün Avf b. Mâlik el-Eşcaî Huzûr-ı Nebevî’ye gelerek :

Yâ Resûlâ’ llâh! Oğlumu düşman esîr etti, validesi pek müteessir, bana ne emreder­siniz? dedi.

Resûl-i Ekrem de:

Sana ve ona kavlini çokça okumayı emrederim, diye buyurdu.

Kadın bunu haber alınca : Sana ne güzel şey emretmiş!., deyip bu kavl-i şerifi çokça tekrar etmeye başladılar. Az sonra oğulları düşmanın gafletinden bilistifade koyunlarını sü­rerek yanlarına çıkıp geldi. Müteakiben de :Ayet-i kerîmesi nazil oldu.

Velhâsıl : Kelbî, tefs’re dâir bir hayli ma’lûmat vermiştir. Fakat hadîs hususunda, ahkâm-ı fer’iyye hususunda sözlerine i’timâd edilmemesini bir­çok zevat söylemektedirler. Rahmetu’llâhi aleyh.

Me’hazlar  :   Ed-Dürrü’l-Mensûr, Tezkiretü’l-Huffâz,  El-A’lâm.^[69]

KAYNAK: Ömer Nasuhi Bilmen, Büyük Tefsir Tarihi (Tabakatü’l-Müfessirin), Bilmen Yayınevi