İbn Recep El-Hanbeli kimdir? Hayatı ve eserleri

İbn Recep El-Hanbeli kimdir? Hayatı ve eserleri: Şahsiyeti: O İmam hafız, fakih, Abdurrahman bin Receb es Selami, el-Bağdadi, sonra Dimeşk’li, Ebul Ferec, Zeynüddin, İbni Recebi Hanbeli diye  meşhurdur. H. 736, M. 1335’te Bağdat’ta doğdu. Dimeşk’te yetişti ve oradanda H. 795, M. 1393’te vefat etti. Babus sağir kabristanlığından şeyh Ebul Ferec Abdul vahid bin Muhammed Şirazi’nin yakınına defnedildi.

İlimde Yetişmesi, Asrı ve Özellikleri

İbni Receb köklü, ilmi, fıkhi hadisçi bir aile ortamında yetişti. Akidede, fıkıh, usul, hadis, edeb, tarih ve zühdde büyük alimlerin elinde  yetişti ve bu dallarda sivrildi, şeyhlerinin üstüne çıktı, ilmi şahsiyeti eşsiz eserleriyle ayrılmıştır, yenilikçi, tenkidçi ve tahkikçiydi. Babasıyla ilim için çok seyahatlar yaptı, şeyhlerle karşılaştı ve bu şeyhler kendisine icazet verdiler, derslerini Dimeşk’taki (Şam) büyük Emevi camisinde verdi.

Hicri sekizinci yüzyılda yaşadı. Haçlı, Tatar ve Moğo harblerinden hemen sonra davetçi, ıslahçı, güvenilir öğütçü örneğiydi. Allaha davette, ümmetin ıslahında hikmet ve güzel öğütlerle selefin edebini üstlenmişti.

İrşada, öğretmeye, geri kalmışlığı sünnetten uzaklaşmayı ve cehaleti kovma hususunda, seçkin, islami, ilmi şeylere tabsi olan öğrenciler yetiştirme hususunda çok hırslıydı.

O ahlakıyla, takvasıyla ihlas, dil iffeti , ilmi güvenirliği, tam bir edeble düzeltmede dikkatıyla, tevazusuyla, kin etmemesiyle apayrıydı. İlmi, ameli ve iyilikte bulunmayı severdi.

Akidesi selefi idi, diğerlerine kuvvetli tesir ederdi. Bu kendi ve talebelerinin kitablarından anlaşılıyor. Mesela öğrencisinin “Zeynüddin ve bakiyyetüsselef ve nasihul müslimin” isimli, kitabı, ve hadis şerhleri ve ihlas suresinin tefsiri gibi. Zehebi O’ndan dolayı şöyle dedi: “Şeyhimiz dünyada makamları terkeden, zahid, salih alimlerden biriydi, çünkü acıda olsa hakkı söylüyordu”

Şeyhleri ve Öğrencileri

İbni Recep başarılı bir ilim halkasıyla farklıydı, şeyhlerinden (hocalarından) etkilendi ve öğrencilerini etkiledi, asrının alimlerinden öğrendi ve öğrendiğini öğrencilerine öğretti, o sadece alıcı ve nakledici değildi, o yenileyici ve ilme yeni bilgiler katan biriydi. O ilmi rivayet ve dirayetle meşhur güvenilir hocalardan almaya çok hırslıydı. İbni Hacer (ed-Dürer’ül-Kamine) adlı eserinden onun tercümesi hakkında şöyle dedi:

“Şeyhleri çok oldu, ve kendi nefsi için faydalı olan şeyhler çıkardı.”

En Meşhur Şeyhlerinden

– Ebu’l-Fadl Abdülmü’min bin AbdulHakk el-Katii el-Bağdadi (739 H).

– Muhammed bin Ahmet bin temam es-Salihi (741 H).

– Şerefüddin Ebu Muhammmed Abdurrahim bin Abdulah el-Bağdadi el-Hanbeli (741 H).

– Aluddin Ebu’l-Hasan Ali bin Züynül Minca (750 H).

– Alauddin Ahmet bin Abdülmü’min eş-Şafii en-Nevei (749 H).

– Alauddin Ahmet bin Abdulmü’min eş-Şafii en-Nevei (749 H),

– Şemsuddin İbni Kayyim el-Cevziyye Muhammed bin Ebi Bekir bin Eyuyyup ez-Zer (751)

– Davut bin İbrahim el-Attar (752 H) Muhammed bin İsmail el-Habbaz 756 H)

Şemsuddin ibni Natib Muhammed bin Ebi Bekir bin İbrahim ed-Dimeşki (745 )

– Osman bin Yusuf bin Ebi Bekir en-Nüveyri el-Maliki (757 H).

– Muhamed bin Muhammed el-Kalansi (765 H)

En Meşhur Öğrencilerinden

– İbnil Munsifi Şemsuddin Ebu Ubeydillah Muhammed bin Halil ed-Dimeşki (803 H)

– İbnil Liham el-Hanbeli Alauddin Ebul Hasan Ali bin Muhammed ed-Dimeşki Vaktinde Hanbelilerin şeyhidir (803H).

– Muhammed es-Sadi Şemsuddin Ebu Abdullah Muhammed bin Muhammedes Sadi el-Ensari (820 H).

– İzzüddin el-Makdisi Muhammed bin Behaeddin Ali bin İzzüddin Süleyman elMakdisi Salihiye ‘deki Muzafferi camisinin hatibi (820 H)

– Ali bin Muhammed el-Hatbi Şemsuddin elHanbeli, Muhaddis, Kahirede vefat etti (825 H)

– Şemsuddin İbni Zehre Muhammed bin halid bin Musa el-Hımsi, el-Hanbeli (830 H).

– İbni Nasrullah  Muhibbuddin Ahmet bin Nasr el-Bağdadi, kadılar kadısı ve Mısır müftüsü (844 H).

– Ebu, Şa’r Zeynuddin Abdurrahman bin Süleyman el-Hafız (844 H).

– İbnir Ressam Şihabüddin Ebul Abbas Ahmet bin Ebi Baekir, Haleb ve Hama’da kadılar kadısı (baş kadı) (844 H).

– Ez-Zerkeşi Ebu Zer Abdurrahman bin Muhammed el-Mısri el-Hanbeli (846 H).

– İbnir Ressam Şihabüddin Ebul Abbas Ahmet bin Ebi Bekir, Haleb ve Hama’da kadılar kadısı (Baş kadı) (844H).

– Ez-Zerkeşi Ebu Zer Abdurrahman bin Muhammed el-Mısri el-Hanbeli (846 H).

– Şemsuddin el-Makdisi Muhammed bin Ahmet Mekke’de Hanbelilerin kadılar kadısı (855 H).

-Alaaddin Ali bin Mahmud Hama’da (771H) doğdu, Hanbeli kadısı, hafız Hama ve Dimeşk’in kadılığını yaptı, Kahire’de sekizinci yüzyılın ortalarında vefat etti. Şihabüddin Ahmed bin Ali İbn Muhammed el-Ensari el-Hanbeli ed-Dimeşki es-Salihi (864 H).

İlmi Eserleri

İbni Recep çeşitli islami ilimlerde çok sayıda eserler bıraktı, tefsir akide hadis, fıkıh, tarih, ahlak ve fezail dalında eserleri vardır.

Tefsirde: O’nun bazı sürelerde tefsiri vardır. Nasr ve İhlas, ve fatiha suresilerini tefsiri var, besmele ve fatihanın irabı var. Birde el-istiğna bil kuran eseri var fakat kayıptır.

Akide: O’nun el yazma ‘et Tevhid) isimli bir kitabı var, birde “Muhtasaru Şuabil İman” kitabı var, bu kayıptır.

Hadiste: Fethu’l Bari Şerhi sahib’il Buhari’si var el yazması fakat tamamlamamıştır, şerhu Cami’it Tirmizi’si var, ilelis sağırla alakalı el-Mektebetüz Zahiriyyede, kitabın geri kalanı kayıptır, Şerhu ilelit Tirmizi Irak ve Dimeşk’te basıldı.

Bu kitabı “Camiul ulum vel-Hikem” Mısır ve Lübnan’da basıldı.

Nuril iktibas min mişkati vasiyyetin Nebi (s.a.v)’li İbni Abbas Mısır’da basıldı.

“İslam garib olarak başladı” hadisini şerheden bir risale, el yazması. O’nun bir çok hadis şerhlerinde risalelere var. Bazıları: “el-Hikemül Cedire bil izaati min kavlin nebi (s.a.v):

“Kıyamete yakın kılıçla gönderildim” Enes (r.a)’in ihlas hadisinin şerhi, (eksik tercüme)

Fıkıhta: O’nun bir çok kitabı var. Bazıları “el-Kavaidül fıkhiyye” (160) kaide içeriyor. Fıkıhta çok önemli bir kitapdır. Bu kitap basılmıştır. piyasadadır.

(eksik)

“Buğyetül insan fi vezaifi ramazan” risaledir. Orucun ve ramazanın son ongününü faziletlerinden bahseder, matbudur.

“El İstihrac fi ahkamil haraç” matbudir, “Ahkamul havatim ve ma yetealleku biha” buda matbudur, İbni Ebi Ya’la’nın “Tabakatül Hanabile”sine zeyl yapmış, buda matbudir, iki cüzdür.

O’nun sekiz fıkhi risalesi var fakat matbu değildir. Cuma günü namaza çağrıldığı zaman, namaz, sinirlinin boşaması, bir kelimede üç boşama, dört mezhebten başkasına tabi olmak, gaib olan ümmü veledlerin evlendirilmesi, nezir ve yeminlerin hakikatı, boşamayı doğuma bağlama, şarkıları dinleme meselesi konularıdır. (bahsedilen sekiz risale)

Fezailde: O’nun yirmiden fazla eseri vardır, onlardan bazılı olanlar:

“Letaifil mearif fil Mevasimil am minel-vezaif”, Fadlu ilmiş slef ala ilmil halef”, et-Tahvif minennar ve’t-tarif bi hali daril bevar Kabrin şiddetleri “el fark beynen nasihati vet ta’yiir, İstinbaşaku neslimil ünmin nefehati riyadul kuds” “Zemmül harm ve şaribinha” zemmül mal vel-cah “Abdülmelik bin Ömer bin Abdül Aziz’in siyreti” Matbu olmayan” Kıyamet gününü afetleri” Şamın faziletleri” el-ilmam fi fadli beytillahil haram, el-istiytan fika ya’tesimbihil abd mineş şeytan “ ihtiyaru ebrar” el-Başaretül uzma fi enne hazzal mü’minminen humma”, Kalp katılığının kınanması” risale fi halii zil hicce” tesliyetü nüfusun nisa ve ricalinde fakdıl etfal,” “Risale fi manal ilm” “sadakatüssirri ve beyanu fadliha”

Hulasa: İbni Recep Hanbeli altı ilimde tasnif yaptı: Tevhid, hadis, tefsir, fıkıh, vaz’z ve irşad ve tercümeler hakkında.

Allah İbni Receb’e kabrine serinlik verecek şekilde rahmet etin, ilmiyle ümmeti faydalandırsın. O gerçekten ilmiyle amel eden, takvalı, yüksek ahlak sahibi seçkin alimlerdendir. (1)

Doktor Vehbe Zühayli