Fiyodor Mihailoviç Dostoyevski Hayatı, Eserleri, Sanatı (Edebi Şahsiyetler)

Mektuplar hâlinde yazdığı Yoksullar isimli romanını bu sıralar kaleme aldı. 1846-1849 yılları arsında Dvoynik, Pansiyoncu Kadın, Beyaz Geceler, Çam Ağacı ve Düğün adlı hikâyelerini yazdı. 1847 yılında Petraşevski adlı bir devrimcinin tertiplediği toplantılara katılmaya başladı. Ütopik sosyalistlerin fikirlerinin tartışıldığı  bu toplantılardan sonra aynı grubun yeraltı yayınlarla yapmak amaçlı gizli toplantılarına katıldı. Bu faaliyetlerden ötürü 1849’da tutuklandı. Böylece Dostoyevski’nin yaşamında Ölüler Evinin Hatıraları ve Yeraltından Notlar sürgün ve esaret  hayatının hatıralarından oluşan eserlerine temel olduğu günlerin başladı. Sekiz ay hücrede kaldıktan sonra işlediği suçtan dolayı da ölüm cezâsına çarptırıldı, son dakikada Çar tarafından affedilip dört sene için Sibirya’ya Omsk cezaevine sürüldü. Orada okumasına izin verilen tek eser İncil’di, bütün dikkati , etrafında yaşayan basit suçlu insanların acılarına yöneldi. Bu dört sene esnâsında gördüğü işkenceler, rûhu üzerinde derin izler bıraktı. Sibirya’dan döndükten sonra uzun müddet ücrâ bir yerde yaşadı ve nihâyet 1859’da Petersburg’a yerleşme müsâdesi alarak eski hayâtına döndü. Ama isminin unutulduğunu ve eski arkadaşlarının da olmadığını görmesi, onu hayli etkiledi. Bu arada Stepençikovo Köyü ve Orada Oturanlar, Dayının Rüyâsı, Mahkûmların kamptaki hayâtıyla alâkalı ve Dostoyevski’nin cezaevi anılarından oluşan Ölüler Evinden Anılar adlı gerçekçi romanı, ona eski ününü yeniden kazandırırken, Çar İkinci Aleksandr’ı bile etkilemiştir (1861).

Dostoyevski, 1850’li yıllardaki radikalliğinden uzaklaşarak, Slavcılık ile Batıcılık’ı uzlaştırma hedefine yöneldi. Ağabeyi Mihayl ile birlikte aralarında Turgenyev, Ostrovski, Nekrassov gibi yazarların da olduğu, Vremya “Zaman” adında bir dergi yayınlamaya başladı.