ETNOSENTRİZM

Kendi ırkının, kendi
kültürünün diğer etnik gruplarınkindcn daha üstün olduğuna etkin bir duygu ite
inanma. Etnoseıüıizm kurulu bir topluluğa, bir millete, bir kavme bağlı
bulun-makiün kaynaklanan sosyal bir olgudur. Etno-sentrik yönelimler, dalıa
ziyade milletlerarası rekabetler arttıkça sözkonusu edilir. Güçlü ve aşırı
emosentiıizm, bir millete ve ırka dayalı olarak çıktığında oldukça tehlikeli
bir boyut kazanabilir.

Etnosentıizm, bir
kültürün içinde toplanma­yı kayıtsız gerekli görür. Bu gerçekleşmeye başladığı
anda ise, ortaya bir iç-grup, bir de dış-grup çıkar. İç grupta üyeler
karşılıklı bir dayanışma İçine girer. Kendi dışındakilere, ya­ni dış-gruplara
karşı da bir husumet besleme­ye başlar. Kimi zaman bu hu su met/zıddiyet
minimuma iner ve dış-grpularla rekabetler taş­kınlıklara pek meydan vermeden
sürüp gider. Kimi zamansa dış-gruplara (dernekler, kulüp­ler, milletler), yani
rakiplere duyulan husu­met maksimuma erişir ve düşmanca duygular­la beslenir.
Dış-gruplara beslenen bu düşman­ca duygular, iç-gruplarda ise dayanışmayı, grup
ahlakını, fedakarlığı ve sadakati güçlendi­rir. Bunun sonucunda kesin ve
değişme/, yargı ortaya çıkar: Kendi grubu(m) “en iyi”, “en gü­zel”,
“en üstün”; diğer gruplar İse “işe yara­maz”,
“kötü” ve “dcğersiz”dir.

Kimilerine göre, bir
topluluğun ya da etnik grubun, kendi insanlarına değer yargılarını,
gelenek-göreneklerİni, karakter yapısını ve kendince doğruluğun yollarını
öğretmeye ça­lışması/ya da zorunda olması, cmosauıiznnn asıl nedenidir, bu
neden şu sonucu da kaçınıl­maz kılar: Yalnızca bizim yolumuz doğrudur, diğer
yollar ise yanlıştır, o halde grup içinde yer alan her birey, düşmanın kötü,
İşe yara-

maz, mütecaviz
gidişatına ve yoluna karşı dur­malıdır. Etnosentrizmİn nedeni ve sonucu ba­zılarınca
olumlu karşılanmıştır. Bunlara göre, etnosentrîzm “insan grpularını bir
arada tu­tan; kopmaktan, dağılmaktan koruyan” bir ol­gudur. Bu olumlu
bakışın yanı sıra, bazı kimse­ler de etnosentrizm olumlu görmemişlerdir.
Bunlara göre ise, etnosentrizm “başka toluluk-lara hayat hakkı tanımayan
temel bir dürtü”-dür.

Etnosentrik davranış
biçimleri, kimi zaman Şiddet hareketlerinin, kıyımların, zorbalıkla­rın,
işkencelerin mazur gösterilmesine de hiz­met etmişlerdir. Amerika’da güneyli
beyazla­rın kurduğu “Ku Klux Klan” derneği, siyahla­rın linç
edilmesini mantıkî kılmak için “beyaz kadını korumak” sözde nedenini
kullanmıştı. Amerika’ya yerleşmeye çalışan batılılar, Kızıl­derilileri katledip
ülkelerinden sürgüne gön­derirken, bu mezkûr olaya, Tanrı’nın onlar için
tasarladığı “aşikâr kader” meselesi olarak bakmışlardı.

(SBA) Bk. Irk.