ENTERNASYONAL(LER)

Milletlerarası
prolcteryayı organize ederek dünya ihtilaline gitmeyi düşünen sosyalist ve
komünist partilerin, milletlerarası alanda bira-raya gelmek üzere
oluşturdukları örgütlenme­ler.

/. Enternasyonal: Marx
ve Engels’in çabala­rıyla 1864’ie, Londra’nın Sainl Martin’s Hail lokalinde
“Milletlerarası İsçi Birliği” adıyla ku­ruldu. Birinci Enternasyonal
kurulur kurul­maz, sosyalist ve anarşist görüşler şiddetli bir çatışma ortam ma
girdiler. Anarşistler, “federa-Hst ve anti-otoriter”; sosyalistler
ise “merkezi­yetçi ve otoriter” bir görüşü savunmaya çalıştı­lar. Kari
Marx, Stirner’in “Biricik İnsan ve Mülkiye!” adlı eserinde ileri
sürdüğü düşünce­lere karşı çıktı. Stirner’in, “bcn”in biricik oldu­ğunu
söylemesine karşılık, Marx, “bireyi tarih­sel çerçevesinin dışında
algılamanın imkansız olduğunu” savundu ve Stirner’i hayalî bir
“ben”e tapmakla suçladı. Görüşlcrdeki farklı­lıklar sonraki
toplantılara da yansıdı; I.Enter-nasyonal’in 1868 Brüksel kongresinde. Enter­nasyonal
kesin olarak “bireysel mülkiyet” kav­ramını reddetti. Ayrıca toprak
mülkiyetinin kamulaştırılmasını da benimsedi. J868 yılında­ki kongrede
M.Bakunin de birliğe katılanlar arasında 
yer  aldı.   Bakunin’in 
katılmasıyla

Manc ve yandaşlarına
karşı muhalefet daha da şiddetlendi. Bakunin bir anarşistti ve bir anar­şist
olarak da her türlü otoriterin karşısınday­dı. Ona göre her örgüt İnsan
hürriyetine indi­rilmiş bir darbeydi. Dolayısıyla proleterya par­tilerinin
kurulmasına karşı çıktı, devletin orta­dan kaldırılmasını savundu.
I.Enternasyonal, Bakunin ve Manc’m sert ve şiddetli bir tartış­masına da tanıklık
etli. Sonunda Manc ve En-gels, Bakunin ve taraftarlarına karşı bir cephe
oluşturup, onları işçi sınıfının hainleri olarak nitelediler. 1872’deki Lahey
kongresinde de Bakunin’in Enlernasyonal’den atılmasını sağ­ladılar. Bu olay,
I.Enternasoynal’in sonunu ha­zırladı. Enternasyonal’den ayrılan Bakunin’ci-1er,
Saİnt-İmİer kentinde bir “anarşist enter­nasyonali” kurdular. Bu
teşkilât 1879’da faali­yetine sonvcrdi.Marx ise, Enternasyonal’! Ba­kunin’in
nüfuzundan kurtarmak için Enternas-yonal’in merkezini Amcrika’daki Filadell’iya
kentine taşıdı. 1876 yılındaki Filadelfiya kong­resinde de I.Enternasyonal
kendisini feshetti. ILEntemasyonet: 1889’da kuruldu, bu Entcr-nasyonal’a yalnız
marksistler değil, ılımlı sos­yalistler, sosyalizmin her şeklini benimseyen­lerde
katıldı. Bu çeşitlilik, Enternasyonal İçin­de görüş ayrılıklarının daha
fazlalaşmasına ve daha şiddetli bir şekilde ortaya çıkmasına yol açtı.
Gruplaşmalar artarken cepheleşmeler de keskinleşti. Daha sonraları Marksizm ve
Leni­nizm’in ana ilkelerinde ayrılış anlamına gelen ve sosyalist ülkelerin
birbirlerini İtham etmek için kullandıkları “revizyonizm”, ilk defa
II.En-ternasyonal’dc su yüzüne çıktı ve özellikle de Alman Sosyal Demokratı
E.Berııstcin tarafın­dan temsil edildi. II.Enternasyonal’İn bir baş­ka
kongresinde de burjuva partileriyle işbirli­ği kesinlikle yasaklandı. Amsıerdam
Kongre-si’nde ise birbirine tahammül edemeyen re­formcu ve ihtilalci eğilimler
Enternasyonali ikiye böldüler. Daha pek çok görüş ayrılıkları da ortaya çıktı.
1907 kongresinde savaşa karşı bir tavır alındı. Birinci Dünya Savaşı’nın pat­lak
vermesiyle birlikle II.Enternasyonal de parçalandı. Savaşla birlikte İşçiler
askere alın­dı. Işçiler-emekçİler, proleterya denen kim varsa Enternasyonalin
çıkarı için değil, kendi

millî çıkarları için
cephelere düşmanla çarpış­maya koştular. Bu durum, II.Enternasyo-nal’İn
iflasını getirdi. Daha sonraları yeniden toparlanmaya çalıştıysa da, örgütlenme
etkin­liğini yitirdiğinden ötürü bir sonuç elde ede­medi.

Ul.Enternasyonal
(Komintem): Komİntern adı allında, Rus Komünist (Bolşevik) Parti-si’nin
teşebbüsü ile 1919’da kuruldu. H.Enter-nasyonaFi ihanet etmekle suçlayan, onun
mu­tedil havası ile tesirsizliğinden yakınan ve Ko-miniern’İ kuran aşırı sol
cenah (ihtilalci) sos­yalistlerin başında Lenin vardı. Komİntern çe­şitti
ülkelerde ihtilal, kışkırtma ve teşvik pro­pagandalarına yıllarca devam etti.
Komİntern bu eylemlerine devam ederken bir yandan da çeşitli ülkelerdeki
komünist partilerini bünye­sinde topladı. Giderek de Sovyctelrin çıkarla­rı ve
bütünlüğü Önemli yer işgal etmeye başla­dı. Komİnterıt’İn amacı, Sovyet
Rusya’nın da desteğiyle dünya proleter İhtilalini gerçekleşti­recekti. II.Dünya
Savaşı sona ererken çıkarla­rı gereği müttefiklere yakınlaşmak isteyen Sta-lin,
Komintern’i Mayıs 1943’te feshetti. Daha sonraları ise, Sovyet Rusya ile
Batılılar arasın­da çıkan anlaşmazlıklar “Dünya Komünist
Par-tileri”nin(Kominform) kurulmasına sebep ol­du. Kominlern’in bir devamı
olma amacı gü­den Komİnform, işçilerin yegane vatanı ola­rak Sovyet Rusya’nın
savunulmasını, bütün dü nyayı kaplayacak olan bir Sovyetler Cunıhu-riyeti’nin
kurulmasını da ilke olarak benimse­di. Kominftfrm, özellikle Doğu Avrupa’da
Sat-lin’ci hâkimiyetin bir aleti olarak kullanıldı. 1956’da Stalin’in ölümünden
sonra, bir anlaş­mazlık üzerine Kominform’dan çıkarılan Yu­goslavya’nın Sovyet
Rusya ile yakınlaşması üzerine ortadan kaldırıldı.

IV.Enternasyonal:
Lenin’in ölümünden son­ra Stalin ile Troçki arasında, “sürekli dev­ri
nı-dünya ihtilâli ile bir ülkede devrim” konu­larında ihtilaf
başgösıcrince, Troçki Sovyet Rusya’dan çıkarıldı. Stalin tarafından kovulan
Troçki Meksika’ya yerleşti. Kominıern’c karşı da IV.Enıernasyonal’i kurdu.
Teşkilât 1936’da faaliyete başladı. Fransa’da kendisine bağlı bir de parti
kurdu. Özellikle Latin Amcrika’da ve Uzak Doğu’da güçlendi. 1940’da Stalİn’İn
bir ajanı tarafından Öldürüldüğü ileri sürülen Troçki’den sonra da,
IV.Enternasyo­nal faaliyetini sürdürdü.

AdemKANDEMİR Bk.
Komünizm, Solculuk