Danyal Peygamber
Dânîyal. Dâniyal, Daniel, Beni İsrâil peygamberlerinden olup, İslâm kaynaklarında adı pek az görülür. Taberi’nin anlattığına göre, Dâniyâl Buht Nasr tarafından Kudüs’te alınan esirler arasında idi; hükümdar, akıl ve irfanını takdir ettiği için, onu kendisine sır kâtibi yapmıştır (krş. Ahd-i atîk, Dâniyâl, I, 1—6). Bundan sonra Dâniyâl Kayhusrav’e hak dinini kabul ettirmiş (krş, ayn. esr., fasıl XIV, 42), Kayhusrav ona vezirlik tevcih etmişti. Daniyal hükümdardan İsrail oğullarının Kudüs’e dönmelerine ve şehir ile mabedi yeniden inşa etmelerine izin istemiş, Kayhusrav de İsrâililerin bu arzularını kabul etmiş ; fakat Dâniyâl’i bırakmayarak, yanında alıkoymuş ve peygamberin yurduna gitmesine, ancak hükümdarın, ölümünden sonra izin verilmiştir. Başka bir rivayete göre de, hükümdar onu, İsrail oğulları ile birlikte ve onların basında olarak, yurdlarına iade etmiştir.
Arslan inine âît menkıbesi ile dünya saltanatlarının akıbetine dâir kehâneti de Taberi tarihinde, mühimce değişiklikler ile, mevcuttur. Bundan başka Dâniyâl ‘in 1.000 yıl önce olmuş 1.000 kişiyi diriltmiş olduğundan bahsedilir ki, bunun Daniyal kitabının XII. babının yanlış tefsirinden ileri gelmiş olduğu anlaşılıyor, Mes’üdi’nin Murac (II, 128)’unda iki Dâniyâl’dan bahsedilir. Biri Bâbil esaretinde bulunmuş olan genç Dâniyâl’dir, diğeri daha eski zamanlarda Nuh ile İbrahim arasındaki devirde yaşayan Dâniyâl’dir. Dünya saltanatları hakkındaki kehânet bu ikinci Dâniyâl’e atfedilmekte, onun bir de Kitâb el-cafr adı altında, kehânete dâir, bir kitap yazmış olduğu bildirilmektedir. Mes’udi (ayn.esr., e.115)’ye göre, Bâbil adı verilen bîr köyün yakınında Dâniyâl peygamberin olduğu söylenen bir kuyu vardır; hiristiyanlar ile yahudiler bâzı bayramlarda burasını ziyâret ederler. Birüni’nin naklettiği bir rivayete göre de, Dâniyâl irfanını “hazineler mağarasından” almıştır; bu mağara Adem’in hikmet esrarını saklamış olduğu yerdir. Aynı müellif yahudiler ile hıristiyanlar arasında Dâniyâl kitabının XII. babının 11. ve 12, âyetleri hakkındaki ihtilâf hakkında malûmat verir.
Süs yahut Tustar ‘deki Dâniyâl kabri hakkında krş. ZDMG, LIII, 58 v.d. ve Jewisk Encyclopedia, IV, 430 ; burada Arap muharrirleri de gösterilmiştir. Bundan başka bk. Şa’labi, Kişaş al-anbiya1 (Kahire, 1325), s. 213 V.dd.