Cumhuriyetin İlanı Tarihi Temel İlkeleri (Türkiye Tarihi)
Türkiye’de cumhuriyet Mustafa Kemal Atatürk’ün öncülüğünde yapılan, Millî Mücadele sonrasının getirdiği en önemli siyasi sonuçtur. Cumhûriyet 29 Ekim 1923’te îlân edilmiştir.
Tarihi
Cumhuriyet rejimine giden bir aşama olan 23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılması, Kurtuluş Savaşı sonrası, Saltanatın kaldırılmasının, Lozan Barış Antlaşması ve 6 Ekim 1923’te işgal güçleri İstanbul’u terk ettikten sonra, yeni Türk Devleti’nin siyasi rejimini niteleme sorunu ortaya çıkmıştı. Bu rejim cumhuriyet olacaktı. Çünkü daha Erzurum Kongresi’nin toplanacağı günlerde Mustafa Kemal, kongre üyelerinden Mazhar Müfit (Kansu)’nun bir sorusuna “Şekli hükümet Cumhuriyet olacaktır” cevabını vermiş, ancak bunun açıklanmasını ortamın elvereceği gelecek günlere bırakmıştı.
Mustafa Kemal Paşa’nın tavsiyesi ile 27 Ekim 1923’te Ali Fethi (Okyar) Bey başkanlığındaki hükümetin istifası ve Cumhuriyet Halk Fırkası grubunun yeni hükûmet listesi üstünde anlaşmaya varamaması üzerine, Mustafa Kemal Paşa 28 Ekim 1923 akşamı arkadaşları İsmet (İnönü) Paşa ve Necati, Vasıf (Çınar), Yunus Nadi (Abalıoğlu), Mahmut Esat (Bozkurt), Mazhar Müfit (Kansu) beyleri toplayarak sorunun gerçek çözümüyle ilgili düşüncesini açıkladı ve İsmet İnönü’yle o gece, devletin niteliğinin Cumhuriyet olduğunu öngören bir yasa tasarısı hazırlanmıştır. (Cumhuriyet İlanı Kararı – İsmet İnönü Anlatıyor)
29 Ekim gününün akşam saatlerinde yapılan kısa bir grup toplantısından sonra Meclis üçüncü kere İsmet Paşa’nın başkanlığında toplandı ve başkan Anayasa’nın bazı maddelerinin öncelikle görüşülmesi konusunda bir teklif bulunduğunu bildirdi. Teklif üzerindeki görüşmeler kısa sürdü ve söz alanların hepsi de, dinleyenlerin alkışları arasında teklifi övdüler. Kanun tartışmasız kabul edildi ve hemen ardından da Cumhurbaşkanı’nın seçimine geçildi ; bunun da sonucu alındıktan sonra olayın kutlanması için gerek Ankara’da, gerek öbür illerde 101 top atışı yapılmasını öngören bir önerge onaylandı.
Cumhuriyet’in Temel İlkeleri