BÜTÜNLEYÎCİLİK

Işığın bazı durumlarda
dalga özelliği, başka bazı durumlarda ise parçacık özelliği göster­mesinden
yola çıkan fizikçi Niels Bohr 1927’de ışığın bütünleyici bir yapıda olduğunu
iddia etmiştir. Işık, aynı zamanda hem dalgam-sı, hem de parçacığımsı
Özellikler gösteremez; dahası eğer birisi ışık ışınlarının davranışını anlarsa
hem dalgaların, hem de parçacıkların davranışını anlaması gerekir. Bohr bu
fikri herhangi bir fenomendeki ikiliği (duality) kap­sayacak şekilde
genişletmiştir. Buna göre, bir sistemin tek bir yönünü başarılı bir biçimde in­celeyen
bir deney bu yönün mütekabil tamam­layıcısını karanlıkta bırakacaktır. Başka
bir fi­zikçi Wolfgang Pauli benzer bir ifade kullanı­lır: “Ben A deneysel
durumumu gözlemlemeyi seçebilir ve B’yi ortadan kaldırırım. Ama on­lardan
birisini ortadan kaldırmayı seçemem.” Gödel teoremi ve Kesinsizlik İlkesiyle
birlikte bütünleyicilik ilkesi, insanlığın bilip kontrolü altına alacağı
şeylere yani bilime bir sınır geti-

rir.

(SBA)

Bk. Gödel Teoremi;
Kesinsizlik İlkesi, Düalizm