Begüm Ne Demek, İsminin Anlamı, Tarihi, Hakkında Bilgi

Begüm, Hindistan’da Bâbür ve halefleri devrinde (1526-1858) hükümdarların anne, kız kardeş ve dul kadınları gibi aile fertlerine verilen unvan.

Türkçe bey unvanının müennesi olan bu kelimenin begim ( beg + i + m}, bigim, begüm, begam şekilleri de vardır. Hindistan’da 1526 yılına kadar böyle bir unvana rastlanmamakla birlikte bunun Timurlular’da kullanıldığı görülmektedir.

Bâbür’ün Ve/tayi’i ile Gülbeden Begüm’ün Hümâyûnnâme”sinde begüm­ler hakkında ayrıntılı bilgiler mevcuttur. Burada bunların soy kütükleriyle Bâbür ve Hümâyun Şah zamanlarındaki faaliyetleri anlatılmaktadır. Ak Begim, Apak Begim, Ayşe Sultan, Çölî. Dildâr, Gevher Şad, Gülbeden {Hümâyûnnâme yazan), Gülçehre, Gülizar, Gülruh. Hanzâde, Ha­tice, İsen Devlet, Mâhım, Mahdûme, Ma’sûme, Mihr Bânû ve Mihr-i Cihan XVI. yüzyılın en Önde gelen begümleri olarak zikredilmektedir.

Bige Begüm, Nâsırüddin Hümâyun Şah’ın hanımıdır. Hint-Türk Devleti’nin büyük şahlarından Celâleddin Ekber’in annesi Hamide Bânû Begüm’dür. Nûreddin Cihangir’in eşi Nur Mahal veya Nûr-ı Cihan da sarayın önde gelen begümlerindendi. Cihangir’in oğlu Şehriyar da Lâdili adlı begümle evli idi. Şah Cihan, Cihanârâ (sonra Padişah Begüm) ile ev­lenmişti. Cihanârâ, Mümtaz Mahal adıy­la şöhret bulmuş olup Tac Mahal gibi bir mimari şaheser onun adına yapılmış­tır. Kendisine hazineden 1.000.000 rupi verilmekte iken Padişah Begüm olunca buna 600.000 rupi daha eklenmiştir. Ev-rengzîb’in begümü de yıllık 1.200.000 rupi gibi yüksek bir tahsisata sahipti.

Hint-Türk İmparatorluğu 1858’de II. Bahadır Şah’ın tutuklanması ile ortadan kalktı. Bu tarihten sonra İngiltere Hin­distan’a yerleşerek hâkimiyetini kurdu. Böylece saraydaki begüm varlığı da so­na erdi. Bununla beraber Hindistan’ın birçok yerindeki müslüman devletlerde idarecilerin eşleri begüm unvanını yaşat­tılar. İsmâİlîler’in Ağa Hanlar’ının kadın ve kız çocukları da bu geleneği devam ettirdiler. Doğu ve Batı Pakistan’da, Hin­distan’daki müslümanlar arasında be­güm tabiri gittikçe yaygınlaştı. Bugün de kullanılan bu unvan Pakistan’ın ku­rucusu Muhammed Ali Cinnah’ın kız Kar­deşi Fâtıma Cinnah’ın da sıfatı olmuş­tur. Halen Pakistan’da çok fakir olanlar hariç evli kadınlar bu unvanı “hanım” karşılığında kullanmaktadırlar. Yine bu ülkede ve Hindistan’da kocalar ve hiz­metçiler hanımlarına genellikle bu un­vanla hitap etmektedirler. Son zaman­larda azalmakla birlikte bu unvan yeni doğan her kız çocuğunun âdeta gelenek­sel unvanı durumundadır. Begüm Tür­kiye’de de isim olarak kullanılmaktadır.

Diyanet İslam Ansiklopedisi