Bedi Besmele Nedir, Kitabı, Konuları, Hakkında Bilgi
el-BED’ve’t-TÂRÎH Mutahhar b. Tâhir el-Makdisî’nin (ö. 355/966’dan sonra) dinler, mezhepler, İslâm tarihi ve felsefeye dair eseri.
Sâmânî vezirlerinden birinin teşvikiyle bir Sâmânî şehzadesi adına yazıldığı anlaşılan Kitâbü’l-Bed* ve’t-târîh {Kitaba Bed’i’i-haik ve’t-târîh), eskiden beri Makdisfnin hocası Ebû Zeyd el-Bel-hrye (ö. 322/934) nisbet edilmekteydi. Halîl b. Hüseyin tarafından 663 (1265) tarihinde istinsah edilmiş olan Süleymaniye Kütüphanesi nüshasını neşreden Cl. Huart da eserin I. ve I!, ciltlerinde müellif olarak Ebû Zeyd el-Belhî’yi göstermiş, fakat daha sonra bu hatayı farkederek diğer ciltlerde eserin Makdisfye ait olduğunu belirtmiştir. Kitâbü’l-Bed* ve’t-târîî}’ Belhi’ye nisbet eden en eski müellif İb-nü’i-Verdfdir. Daha sonra Kâtib Çelebi de muhtemelen yazma nüshanın mukad-dimesindeki bilgilere aldanarak eseri Belhî’ye nisbet etmiştir. Halbuki Ebü’l-Meâlî Muhammed b. Ubeydullah (ö. 485/ 1092), Beyânü’l-edyân’da el-Bed3 ve’t-târîh’in Makdisî’ye ait olduğunu söyler ve ondan nakillerde bulunur. İbnü’n-Ne-dîm el-Fihrist’inde çağdaşı olan Belhf-nin bütün eserlerine yer verdiği halde bu eserden bahsetmemesi, söz konusu kitabın Makdisfye ait olduğunu teyit etmektedir.
Müellif eserini 355 (966) yılında Sîstan’ın Büst şehrinde tamamlamıştır. Sadece İslâmî kaynaklardan değil aynı zamanda Yahudi ve Hint kaynaklarından da istifade ediierek hazırlandığı anlaşılan ve siyası tarih için oiduğu kadar medeniyet ve dinler tarihi, kelâm ve İslâm felsefesi için de önemli bir kaynak olan el-Bedi ve’t-târîh yirmi iki fasıldan meydana gelmektedir. İlk dokuz fasıl, tartışma âdabı ve metodu gibi mantık ve kelâmı ilgilendiren konulara yer verildikten sonra Allah’ın varlığı ve birliği, sıfatları ve isimleri, peygamberlik, âlemin yaratılışı, meteorolojik olaylar, levh-i mahfuz, arş, kürsî, melekler, sûr, sırat, mizan, a’raf, mükâfat ve ceza, sidretü’l-müntehâ ve âhiret hayatı, Hz. Âdem’in yaratılışı, neslinin çoğalması, kıyamet alâmetleri gibi dinî ve felsefî konulara ayrılmıştır. Bu bölümler daha çok o devirdeki İslâm âlimlerinin felsefe ve genel kültürle ilgili düşüncelerini ihtiva etmektedir. 10. fasılda peygamberler tarihine kısaca temas edilmekte, 11. fasılda İslâm öncesi Arap ve İran tarihi hakkında bilgi verilmektedir. 1
2. fasılda yeryüzündeki din ve mezheplerden bahseden eser, bu arada Yahudilik, Hıristiyanlık, eski Hint, Çin ve Türk dinleriyle Araplar’ın Câhiliye dönemindeki inançları, Harrâniler, düalistler, putperestler, Mecûsîler ve Hürremîler hakkında bilgi vermektedir. 13. fasıl coğrafyaya ayrılmış olmakla beraber aynı zamanda zengin tarihî bilgileri de ihtiva eder. 14. fasılda soy bilgisine (ilmü’l-ensâb) ve Araplar’ın soyuna, ayrıca Câhiliye dönemi Arap toplumunun sosyal, kültürel ve iktisadî hayatında önemli yeri olan panayırlara yer verilmiştir. 15-17. fasıllar Hz. Peygamber’e ayrılmış olup bu fasıllarda onun doğumu, gençliği ve peygamberliği, hicreti, gazaları, şemaili, ahlâk ve yaşayışı, hanımları, çocukları ve ölümü hakkında bilgi verilmektedir. 18. fasılda ashâb-ı kiramın faziletlerinden, ensar ve muhacirlerin ileri gelenlerinden, 19. fasılda müs-lümanlar arasında çıkan ihtilâflar ve mezheplerden bahsedilmektedir. Mak-disî o dönemde yaşayan mezhepler hakkında bügi toplamak için uzun ve yorucu seyahatlere çıkmış, Mücessime, Mu’» tezile, Maniheizm ve Mazdeîzm hakkında incelemeler yapmıştır. 20. fasılda Hulefâ-yi Râşidîn devri, 21. fasılda kısaca Emevîier, 2
2. fasılda ise kuruluşundan Halife Mutr-Lillâh devrinin sonuna kadar Abbasîler hakkında bilgi verilmektedir.
Eserin Süieymaniye Kütüphanesi’nde biri muhtasar olmak üzere dört yazma nüshası bulunmaktadır; Ayasofya IMuhtasar], nr. 3406.
el-Bed3 ve’t-târîh Cl. Huart tarafından altı cilt olarak yayımlanmış {Le liure de la CrĞation et de l’Histoire d’Abou Zeid Ahmed ben Sahi at-Balkhi, Bibi. de L’Eco-le des Langues or. viv. s. IV, vol. XV1/I-VI, Paris 1899-1919), daha sonra Mektebe-tü’l-Müsennâ tarafından üç cilt (altı cüz) halinde ofset olarak basılmıştır. Ayrıca IV-VI. ciltleri Âferîneş ve Târîh adıyla Farsça’ya çevrilerek altı cilt halinde yayımlanmıştır.
Diyanet İslam Ansiklopedisi