Babek İsyanı, Babek Ayaklanması Nedir, Tarihi, Sonucu

Babek İsyanı. Hurremî mezhebi şeflerinden biri olan Babek Hürremi’in Azerbaycan’da Abbasi yönetimine karşı çıkardığı ayaklanma.

Babek, kuzey İran’da gelişen Hürremîyye (Ḵhorram-Dīnān) adlı bir dini topluluğun başkanıydı. Bu topluluk Ebu Müslim Horasani’nin Abbasiler tarafından öldürülmesinin öcünü almak üzere 816-817’de (H. 201) halife Memun döneminde Azerbaycan civarında isyan etti. 819-820 de Yahya bin Muadh; 822’de İsa bin Muhammed bin Ebu Halid; 824-825’de Ahmed bin El-Cunayd, ve 827-828’de Muhammed bin Humayd Tuşi komutalarındaki üzerine gönderilen orduları Bizanslılarla işbirliği yaparak toplam 6 büyük Hilafet Ordusu mağlup edip geri püskürttü.

Abbasi halifesi Mutasım’ın halifeliği döneminde ise Babek askerlerini ta güneye Hamedan‘a kadar gönderek bu bölgelerdeki huzur ve düzeni bozdu. Hemedan’a Mutasım’ın “İshak bin İbrahim bin Müsab” komutasında gönderdiği ordu Babek taraftarlarının ordularını yenip onların Bizans’a kaçmasına neden oldu. Fakat Kuzey İran’da büyük kitleler Babek’in inançlarına katıldılar ve ordularını büyüttüler. Babek’in Hürremiye ordusunu tarihçiler 100.000-200.000 (Mesudi) olarak vermişlerdir.

Halife Mutasım Bizans İmparatorluğu ile barış imzaladıktan sonra Babek sorununu kesin bir şekilde  sonlandırmak için, büyük ve çok iyi disiplinli bir ordu kurdurup başınada Türk asıllı ve gayet yetenekli Abbasi generali olan “Afşin Haydar bin Kavuş”u getirdi. Babek’in ele geçirilmesi için kati bir emir alan Afşin, önce bir sıra tahkimli mevki ve kaleden oluşan bir savunma hattı meydana getirdi ve çok iyi organize edilmiş ulak sistemi kurarak sistematik olarak Babek’in hücumlarını durdurmayı başardı. Babek iki yıl Afşin’e karşı durdu; Afşin’in bazı komutanlarını ve askerlerini ona ihanet ettirmeyi başardı. Ama metodik olarak Afşin bütün bu sorunlarını çözerek Erdebil’in kuzeyinde Babek’in bütün korumalı mevkilerini ele geçirdi. Hürremilerin karargahı Bezz Kalesi 837’de düştü. Babek son olarak Ermenistan’a kaçıp oradaki bir Ermeni prensine sığındı ve bu prens de aynı yıl Babek’i Afşin’e teslim etti. Böylece Babek’in 23 yıl süren isyanı sona erdirildi.

Bu seferinde Afşin çok sayıda esiri Babek’in zulmünden kurtardı ve Babek’in eline geçirmiş olduğu büyük servetleri ganimet olarak kendine ve ordusuna dağıttı. Sonra elinde esir olan Babek’i ve kardeşini tutuklu olarak Samarra’ya getirdi. Samarra’da Babek bir fil sırtında gezdirildi; 4 Ocak 838’de kendi cellatı tarafından idam edildi ve kesilmiş kafası çeşitli şehirlerde halka gösterilmek üzere Horasan’a gönderildi. Babek’in kardeşi ise sonradan Bağdad’da idam edildi.

Babek İsyanı tam olarak sonuca ulaşmasa da, Abbasi Halifeliği’nin parçalanmasını hızlandırmıştır.