Akras/Pastil Nedir, Ne Demek,İslam Tıbbında Pastil

Akras. İslâm tıbbmda pastil ve tabletlere verilen isim.

Akrâs, Arapça kurs “Yassı yuvarlak, de­ğirmi” kelimesinin çoğul şekli olup tıp ve eczacılıkta, ağızda emilen veya ya­kılarak tütsü halinde kullanılan ilâçla­rın adıdır: bugünkü karşılığı “Pastil” ve “Tablet” komprime’dir. Akrâbâzîn’lerde pek çok akrâs terkibi kayıtlıdır. İbn Sînâ da Kânun unda, o dönemde revaçta olan gül, eskülap (esculape), kâfur, mah­mude ve yıldız adlarıyla anılan kursların terkip şekillerini ve tedavi alanlarını ver­miştir. XVII. yüzyıldan itibaren Osman­lılar tarafından da kullanılmaya başla­nan akrâs, önceleri Uzakdoğu ülkelerin­den getirilmiş ve çok yüksek fiyatlar­la satılmıştır. Bunların en tanınmışları, Çin’den gelen ve terkibi kil olan “Tenzu kursları” ve “Tîn-i mahtûrrı’lardır (mü­hürlenmiş kil). Zamanla Osmanlı hekim­leri de değişik terkipli kurslar yaparak tedavi alanında kullanmışlardır.

Akrâs hazırlamak için, etkili madde­nin tozu nişasta ve kitreyle karıştırıldık­tan sonra güzel kokması için gülsuyu ve sümbül suyu ilâve edilerek hamur haline getirilir. Elde edilen hamur ince bir ta­baka halinde açılıp istenilen büyüklük­lerde kare veya baklava dilimi şeklinde kesilerek yahut değirmi, beyzî ve yıldız biçimindeki kalıplara dökülerek gölge­de kurutulur. Kalıplanmış kursların üze­rinde genellikle yazı bulunurdu. Topkapı Sarayı’nın hekimbaşı odasında, saray mensuplarına ilâç hazırlamakta kullanıl­mış olan üzeri yazılı kalıplar muhafaza edilmektedir.

Diyanet İslam Ansiklopedisi