Abdürrahim-i Harizmi Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi

Abdürrahim-i Hârizmi XV. yüzyılda İran’da yaşayan şair ve hattat. Şiraz’da doğdu ve orada yetişti. Do­ğum tarihi belli değildir. Nesta’lik hattı­nın öncüsü kabul edilen Abdurrahmân-ı Hârizmi’nin oğlu, hattat ve şair Abdülkerimin  kardeşidir.  Hattı  babasından öğrendi. Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan’ın oğlu Halil’in Şiraz’da vali ola­rak bulunduğu yıllarda kurduğu Şiraz nakışhanesinde çalıştı. Bu yıllarda yaz­dığı eserlerde Sultanî imzasını kullandı. Halil’in vefatından sonra kardeşiyle bir­likte. Sultan Ya’küb’un Tebriz Sarayı’nda açtığı nakışhaneye girdi. Sanat­taki mahareti sebebiyle kısa zamanda kendisini sultana sevdirdi. Bu yıllarda onun musahibi ve hattatı olarak tanın­dı. Ya’kûb tarafından kendisine “Can dostum” anlamına gelen Enîsî mahlası verildi. Şiirlerinde bu mahlası, yazıların­da ise Ya’kûbî nisbesini imza olarak kullandı. Ya’küb’un ölümünden sonra oğlu Rüstem’in de iltifatlarına mazhar olan Abdürrahim’in bu devrede yazdığı yazılarında Rüstemî imzası görülür. Akkoyunlular’dan üç padişahın yanında çalıştığı için Akkoyunlu hattatı olarak tanınmıştır.

Yazıda babasının üslûbunu devam et­tirerek bu tavrı Batı İran’da yaymıştır. Bu üslûpta harfler Doğu İran nesta’lik harflerine göre daha iricedir. Yazıları, imzasız ayırt edilemeyecek kadar kardeşininkine benzerlik gösterirse de Ab­dürrahim’in hattı daha makbul, yumu­şak ve özentisiz kabul edilmektedir. Hârizmîler’in hattaki üslûpları, çağdaşları Sultan Ali Meşhedi’den üstün görülür. Ali Şîr Nevâî. onu kardeşinden sonra ya­zıda eşsiz bir üstat olarak kabul eder. Talebeleri arasında Mîra’dud-ı Buhâral, Molla Ali Sultan. Esedullah-ı Kirmânî, Muhammed-i Kirmânî gibi meşhur hattatlar bulunmaktadır.

Ahlâklı, faziletli, bilgili bir kişi olan Abdürrahim. aynı zamanda iyi bir şair kabul edilmektedir. Farsça şiirleri bir divan halinde toplanmıştır. 899 (1493-94) tarihli kendi hattıyla yazılmış bir nüshayı Akkoyunlu emirlerinden Emir Muhammed’e ithaf etmiştir. [638] Kaleminden çıkmış eser­lerin büyük bir kısmı İstanbul kütüpha­nelerinde bulunmaktadır. Bunlar ara­sında, 879 (1474-75) tarih ve Sultanî imzalı Müntehabât-ı Ğazeliyyât [639], de­ğişik tarih ve yerlerde yazılmış, muhte­lif şekillerde imzalı altmış dokuz kıta Murakka” , içinde kendi şiirlerinden de parça­lar bulunan 884 (1479-80) tarihli Mün­tehabât-ı Eş’ar-ı Fârisî İÜ Ktp. 880 (1475-76) ve 886 (1481-82) tarihli ve Sultanî, Rüstemî imzalı Hamse-i Nizâ­mı [641] en önemli örneklerdir. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde da­ha başka eserleri de vardır. Bazı eserleri ise İran, Mısır [643] ve Viyana’da (Millî Ktp.) bulunmak­tadır.

Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi